عن موسى بن جعفر عليه السلام قال ان رسول الله صلى الله عليه و آله بعث سرية فلما رجعوا قال مرحبا بقوم قضوا الجهاد الاصغر و بقى عليهم الجهاد الاكبر. قيل يا رسول الله و ما الجهاد الاكبر قال جهاد النفس .(319)
پيغمبر اكرم به سربازانى كه از جبهه جنگ برگشته بودند فرمود:
در گشايش و رحمت باشند مردمى كه جهاد اصغر را انجام داده و جهاد اكبر به عهده آنان باقى مانده است .
عرض شد: يا رسول الله جهاد اكبر كدام است ؟
فرمود: جهاد با نفس .
دوم . نيرويى كه با هواى نفس بجنگد و با مجاهدات پى گير خود بر آن پيروز گردد، عقل است . براى آن كه جوانان در نبرد با هواى نفس فاتح شوند، براى آن كه بتوانند احساسات خويش را مسخر و مطيع خود سازند، بايد همواره از عقل پيروى كنند و گوش به فرمانش باشند.
پيش از اعمال هر يك از خواهش هاى نفسانى ، با عقل مشورت كنند. اگر موافق بود به كار بندند و اگر مخالفت كرد، تركش گويند. در چنين شرايطى است كه عقل رفته رفته نيرومند مى شود و عنان نفس سركش را در دست مى گيرد و مانع سركشى و طغيانش مى شود و در نتيجه موجبات خوشبختى و سعادت صاحبش را فراهم مى آورد.
(قال على عليه السلام : والعقل حسام قاطع ، و قاتل هواك بعقلك .(320) )
على عليه السلام فرموده : عقل شمشير برانى است . از آن استفاده كنيد و با هواى نفس خود بجنگيد.
سوم . هواى نفس و تمايلات عاطفى در مزاج بشر بسيار قوى و تواناست . عقل كه نيروى تعديل كننده تمايلات است ، در عموم مردم ، به خصوص نسل جوان ، ضعيف و ناتوان است .
عقل قادر نيست به تنهايى تمام صلاح و فساد زندگى را تشخيص دهد و همه جا و براى هميشه بر احساسات حكومت كند و از طغيانشان بازدارد. به همين جهت ، براى تاءمين سعادت بشر، پيامبران را مبعوث فرموده و تعاليم ايمانى و مذهبى را مؤ يد عقل قرار داده است .