در زندگى اجتماعى ، اگر افراد از مقررات تمدن اطاعت نمايند و تمايلات خود را با شرايط آن هم آهنگ سازند، مى توانند يك عمر آزادى خود را به شايستگى حفظ كنند و آزادانه از مزاياى تمدن بهره مند گردند.
بر عكس ، اگر كسى از مقررات عادلانه آن سرپيچى نمايد، نه تنها به آزادى بيشترى نايل نمى شود، بلكه به سبب تجاوزكارى و تعدى به حقوق دگران ، آزادى قانونى نيز براى هميشه يا مدت معينى از وى سلب مى گردد و در بعضى از مواقع از حق حيات محروم مى شود.
(قال على عليه السلام : من قام بشرائط الحرية اهل للعتق و من قصر عن احكام الحريه اعيد الى الرق . ) (844)
على عليه السلام فرموده : هر كس به شرايط و لوازم حريت عمل كند، شايسته آزادى است و هر كس در انجام وظايف و مقررات آزادى كوتاهى نمايد، به ذلت بردگى بر مى گردد.
مى گويند در دنياى كنونى اين جمله زبانزد عموم مردم در كشورهاى متمدن است كه :
در جامعه فردى حق دارد از آزادى به مقدارى استفاده كند كه مضر به آزادى دگران نباشد. اين عبارت كوتاه و جامع ، به مردم همه كشورهاى متمدن فهمانده است كه تحديد آزادى فردى و چشم پوشى از اعمال پاره اى از خواهش هاى نفسانى ، شرط اساسى استفاده از زندگى اجتماعى است .
كسى كه مى خواهد از مزاياى تمدن بهرمند گردد و در جامعه با مردم زندگانى كند، بايد آزادى خود را با آزادى دگران تطبيق دهد و تمايلات خويش را با توجه به مصلحت هاى جامعه اعمال نمايد و اگر از اين دستور سرپيچى كند، مورد مواخذه قرار مى گيرد و به تناسب تخلفش مجازات مى شود.
مدلول اين عبارت ، مطلب جديدى نيست كه تصور شود دنياى متمدن امروز به تازگى آنرا فهميده و براى حفظ حقوق افراد جامعه و استقرار تمدن عملا به كار بسته است .