جوان از نظر عقل و احساسات

و نيز مى گويد: (و يدرك بغير جسميته و بغير مزاج جسميته .(133) )

نيرويى كه آدمى به وسيله آن حقايق عقلى را درك مى كند، نه جسم است و نه تركيب مادى دارد.

حكيم صدرالدين شيرازى مى گويد:

(ان النفس الناطقة ليست بجسم و لامقدار.(134) )

نفس ناطقه انسان نه جسم است و نه داراى مقدار مادى .

در پايان دلايل تجرد نفس مى گويد:

(فهذه احدى عشرة براهين موقعة لليقين بان النفس الانسانية مجردة عن المادة ولواحقها.(135) )

اين يازده دليل ، براهينى است اطمينان بخش كه نفس آدمى مجرد از ماده و آثار ماده است .

اين عقيده در دنياى كنونى و بين دانشمندان نامى امروز نيز طرفداران بسيار دارد. اين گروه فلاسفه را روحيون مى نامند. ايشان عقيده دارند كه عقل از شئون نفس مجرد است .

پيروان مكتب مادى

در مقابل طرفداران روح مجرد و پيروان مكتب ماوراى طبيعت ، مكتب ماديون قرار دارد كه نه تنها روح مجرد را انكار مى كنند، بلكه اساسا به ماوراى طبيعت عقيده ندارند. اينان جهان هستى را جز ماده و تحولات آن نمى دانند. در نظر آنان عقل عبارت از سلول هاى مغز است و فكر و تعقل ، خاصيت طبيعى آن سلول ها است .

خلاصه ، در كمال صراحت مى گويند:

همان طور كه صفرا ترشح كبد است ، تعقل و تفكر نيز ناشى از سلول هاى مغز است .