اَنْ يُواخى الفاجر ولا الأحمق ولا الكذّاب. «شايسته نيست براى انسان مسلمان كه با شخص تبهكار و احمق و دروغگو رفاقت كند»(1). علاوه بر اين ملاكات پنجگانهاى كه بيان شد از مطالعه در روايات بدست مىآيد كه همچنين بايد از دوستى و پيمان رفاقت با افراد چاپلوس، خائن، ظالم و سخنچين وكسى كه داراى اوصاف رذيلهاست دورى نمود.

حدود و قلمرو دوستى

با توجه به مطالبى كه در اين قسمت از بحث مطرح گرديد يك نكته بسيار دقيقى بدست مىآيد كه نبايد از آن غافل بود و آن نكته اين است كه دوستى و رفاقت با ديگران داراى حدود و ثغورى است كه بايد در پيمان دوستى از آن حد و مرز فراتر نرفت و لازمه پايدارى و قوام دوستى حفظ آن حدود است.

اساساً اگر آن حدود ناديده گرفته شود نوعى دشمنى است كه در لواى دوستى ظاهر شده است و بخاطر عدم ملاحظه همين حدود است كه برخى در قيامت با حسرت و ندامت و پشيمانى زياد فرياد بر مىآورند كه: يا ويلتى ليتنى لم اتّخذ فلاناً خليلاً. «اى واى بر من! كاش فلان (فرد گمراه) را دوست خود انتخاب نكرده بودم»(2). او مرا از ياد حق گمراه نمود بعد از آنكه آگاهى به سراغ من آمد.

1 ـ اصول كافى، ج4 كتاب العشرة ص454.

2 ـ سوره مباركه فرقان، آيه 28.