صفحه‌ى 25
نهج البلاغه يعنى مجموعهاى كه به همت و تلاش سيد بزرگوار شريف رضى گرد آمده و بحمد اللّه تا امروز مرجع مراجعه و مطالعه خواص و انديشمندان بوده نه فقط محور معرفت و كار عمومىمردم شايد در تمام دورانى كه اين كتاب تأليف شده و به وجود آمده مانند امروز مورد نياز و متناسب با اوضاع زمان و مكان نبوده است. البته نهج البلاغه از جهات مختلف حائز اهميت است. شايد بشود گفت كه نهج البلاغه مجموعهاى است از عمدهترين مباحث و معارف اسلامىو همه آنچه براى يك انسان مسلمان و يك جامعه اسلامىلازم است در نهج البلاغه از آن سخنى و حرفى و اشارهاى يا بحثى و هدايتى هست: توحيد و عقايد اسلامىو اصول دين تا اخلاق و تهذيب و تزكيه نفسانى، سياست ملك دارى و كيفيت اداره صحنههاى عظيم فعاليت اجتماعى تا تنظيم روابط اخلاقى و خانوادگى، جنگ و سياست و حكمت و علم و...
ليكن مطالب اين كتاب كه در مجموع، درس زندگى اجتماعى براى مسلمانهاست به طور مجرد از زندگى، مطرح نشده است. گوينده اين كلمات رئيس مملكت، حاكم و فرمانرواى بزرگى است كه سلطنت و حكومت او بر كشور پهناور و عظيمىگسترش داشته است. اين انسان بزرگ كه مسؤوليت ملكدارى و زمامدارى را هم بر دوش داشته با احساس اين مسؤوليت عظيم اين مطالب را بر زبان جارى كرده است. نهج البلاغه مانند گفتههاى حكيمىنيست كه دور از غوغاى زندگى و فارغ از واقعيتها و مسائل گوناگونى كه در يك جامعه ممكن است مطرح باشد، مىنشيند و معارف اسلامىرا بيان مىكند. بلكه سخنان انسانى است كه بار مسؤوليت اداره يك جامعه عظيم را بر دوش خود احساس مىكند و داناى دين و بصير به همه معارف اسلامىو قرآنى است و با دلى مالامال از معرفت، و روحى بزرگ و در مقامى پر مسؤوليت، با مردم روبرو مىشود، با آنها حرف مىزند، و به سؤالات و استفهامات آنها پاسخ مىدهد. اين است زمينه و موقعيت صدور نهج البلاغه، و از اين جهت با همه رواياتى كه ما از ائمه معصومين عليهم السلام، داريم فرق مىكند. ائمه اطهار عليهم السلام در دوران حاكميتى كه مورد قبول خودشان باشد زندگى نمىكردند، آنها در دوران اختناق به سر مىبردند. مسائل از ديدگاه يك حاكم و مسؤول اداره مملكت بر زبان آنها جارى نمىشد، اما امير المؤمنين عليه السلام به عنوان يك حاكم اسلامىحرف مىزند و با