است «1».
ولى تفسير دوم با ظاهر آيه سازگارتر است، به خصوص اينكه معنى اول را نيز در بر مىگيرد، و اصولا انفاق در راه خدا، و كمك به نيازمندان و حمايت از محرومان، همان كار جهاد را مىكند، زيرا هر دو مايه استقلال و سربلندى جامعه اسلامى است.
" اضعاف" جمع" ضعف" (بر وزن شعر) به معنى دو يا چند برابر كردن چيزى است، و با توجه اينكه اين واژه به صورت جمع در آيه آمده و با كلمه" كثيرة"، تاكيد شده، به علاوه جمله" يضاعف" نيز تاكيد بيشترى را از يضعف مىرساند (آن چنان كه ارباب لغت گفتهاند) «2» از مجموع اين جهات، استفاده مىشود، كه خداوند، براى انفاق كنندگان پاداش بسيار فراوانى قرار داده، و انفاق در راه خدا همچون بذر مستعدى است كه در زمين آمادهاى افشانده شود، و به وسيله بارانهاى پى در پى آبيارى گردد، و دهها و گاه صدها برابر، نتيجه دهد (همان گونه كه در آيه 261 همين سوره خواهد آمد).
و در پايان آيه مىفرمايد:" خداوند (روزى بندگان را) محدود و گسترده مىكند و همه شما به سوى او باز مىگرديد" (وَ اللَّهُ يَقْبِضُ وَ يَبْصُطُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ).
اشاره به اينكه تصور نكنيد انفاق و بخشش، اموال شما را كم مىكند زيرا گسترش و محدوديت، روزى شما به دست خدا است و او توانايى دارد در عوض اموال انفاق شده، به مراتب بيش از آن را در اختيار شما قرار دهد، بلكه با توجه به ارتباط و به هم پيوستگى افراد اجتماع با يكديگر، همان اموال انفاق شده در واقع به شما باز مىگردد.
1) به تفسير كبير، جلد 6، صفحه 166 مراجعه كنيد. 2)" راغب" در" مفردات" در ماده" ضعف"، مىگويد بعضى گفتهاند: ضاعفت ابلغ من ضعفته.