مساجدى است كه بر اساس تقوا بنا شود، ولى با توجه به تعبير" أَوَّلِ يَوْمٍ" (از روز نخست) و با توجه به اينكه مسجد" قبا" نخستين مسجدى بود كه در مدينه ساخته شد «1» احتمال اول مناسبتر به نظر مىرسد، هر چند اين كلمه با مساجدى همچون مسجد پيامبر (ص) نيز سازگار است.
سپس قرآن اضافه مىكند: علاوه بر اينكه اين مسجد از اساس بر شالوده تقوا گذارده شده،" گروهى از مردان در آن به عبادت مشغولند كه دوست مىدارند خود را پاكيزه نگه دارند، و خدا پاكيزگان را دوست دارد" (فِيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ).
در اينكه منظور از اين پاكيزگى، پاكيزگى ظاهرى و جسمانى يا معنوى و باطنى است، در ميان مفسران گفتگو است، در روايتى كه در تفسير" تبيان" و" مجمع البيان" در ذيل اين آيه از پيامبر (ص) نقل شده چنين مىخوانيم كه به اهل مسجد قبا فرمود" ما ذا تفعلون فى طهركم فان اللَّه تعالى قد احسن عليكم الثناء، قالوا نغسل اثر الغائط ":" شما به هنگام پاك ساختن خود چه كارى انجام مىدهيد كه خداوند اين چنين شما را مدح كرده است؟ گفتند ما اثر مدفوع را با آب مىشوئيم".
رواياتى به همين مضمون از امام باقر (ع) و امام صادق (ع) نقل شده است ولى همانگونه كه بارها اشاره كردهايم اينگونه روايات دليل بر منحصر بودن مفهوم آيه به اين مصداق نيست، بلكه همانگونه كه ظاهر اطلاق آيه گواهى مىدهد طهارت در اينجا معنى وسيعى دارد كه هر گونه پاكسازى روحانى از آثار شرك و گناه، و جسمانى از آثار آلودگى به كثافات را شامل مىشود.
در سومين آيه مورد بحث مقايسهاى ميان دو گروه مؤمنان كه مساجدى
(1) كامل ابن اثير جلد دوم صفحه 107.