و انواع فشارها و ستمها ندارند، بايد سلاح شما پاكى و تقوا و سخن حق و نرمش و محبت باشد.
آرى مكتب ضلالت جز چنان ابزارى را نمىپسندد مكتب حق تنها از چنين وسائلى بهرهگيرى مىكند.
گرچه" حسنة" و" سيئة" مفهوم وسيعى دارد، تمام نيكىها و خوبيها و خيرات و بركات در مفهوم حسنه جمع است، همانگونه كه هر گونه انحراف و زشتى و عذاب در مفهوم سيئة خلاصه شده است، ولى در آيه مورد بحث آن شاخهاى از" حسنة" و" سيئة" كه مربوط به روشهاى تبليغى است منظور مىباشد.
ولى جمعى از مفسران حسنه را به معنى اسلام و توحيد و سيئه را به معنى شرك و كفر تفسير كردهاند.
بعضى" حسنه" را به اعمال صالح و" سيئه" را به اعمال قبيح، و بعضى" حسنه" را به صفات عالى انسانى همچون صبر و حلم و مدارا و عفو، و" سيئه" را به معنى غضب و جهل و خشونت و انتقامجويى تفسير كردهاند.
ولى تفسير اول از همه مناسبتر به نظر مىرسد.
در حديثى از امام صادق (ع) مىخوانيم كه در تفسير آيه فوق فرمود:
الحسنة التقية و السيئة الاذاعة :" حسنه تقيه است، و افشاگرى سيئه است البته اين حديث ناظر به مقامى است كه افشا كردن عقيده موجب اتلاف نيروها و از بين رفتن نقشهها و هدفها شود «1».
سپس براى تكميل اين سخن مىافزايد:" با روشى كه بهتر است بدىها را پاسخ گوى و دفع كن" (ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ).
به وسيله حق باطل را دفع كن، و با حلم و مدارا جهل و خشونت را، و با عفو و گذشت به مقابله با خشونتها برخيز، هرگز بدى را با بدى، و زشتى را با
(1)" مجمع البيان" ذيل آيات مورد بحث.