پس (از آن همه فريفتگى به بتان، در پيشگاه خداوند) عذرى نيابند جز آنكه (از بتان بيزارى جسته و) بگويند: سوگند به خدا! پروردگارمان، ما هرگز مشرك نبوده ايم.
24-اُنظُرْ كَيْفَ كَذَبُواْ عَلَىَّ اءَنفُسِهِمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ
بنگر كه چگونه عليه خود دروغ گفتند و (تمام بت ها و شريكان كه همواره مىساختند از نزد آنان محو شد و) آنچه به دروغ و افترا به خدا نسبت مىدادند از دستشان رفت.
* امام صادق عليه السلام فرمود: مراد از فتنه در لم تكن فتنتهم، معذرت خواهى مشركان مىباشد.(50)
* ضلّ الشى ء به معناى ضايع شدن، هلاكت و نابودى چيزى است.(51)
* دروغگويان به مقتضاى خصلتى كه در دنيا كسب كرده اند، در قيامت نيز دروغ مىگويند. واللّه ما كنّا مشركين، چنانكه در جاى ديگر مىخوانيم: يوم يبعثهم اللّه جميعاً فيَحلفون له كما يَحلفون لكم و يحسبون انّهم على شى ء الا انّهم هم الكاذبون (52)
* حضرت على عليه السلام در ذيل آيه در حديثى مىفرمايد: بعد از اين دروغ، بر لبشان مهر زده مىشود و ساير اعضاى آنان حقّ را بازگو مىكنند.(53)
* امام صادق عليه السلام فرمود: روز قيامت خداوند آن چنان عفو وبخشش مىكند كه به ذهن هيچ كس حتّى خطور نمى كند، تا آن اندازه كه مشركان نيز مىگويند: ما مشرك نبوديم، (تا مشمول عفو الهى شوند).(54)
1 قيامت، آن چنان حتمى است كه گويا هم اكنون نيز حاضر است. اُنظر و نفرمود: ستنظر. (پيامبر صلّى الله عليه وآله در دنيا نيز مىتواند باچشم ملكوتى، شاهد صحنه هاى قيامت باشد.)
2 تكيه گاه هاى غير الهى نابود خواهد شد. ضلّ عنهم
3 در دادگاه الهى، نه دروغ انسان كارساز است، نه سوگند او. ضلّ عنهم ما كانوا يفترون
4 آن همه اصرار بر تكيه گاه هاى غير الهى، خيالى بيش نيست. و ضلّ عنهم ما كانوا