صفحه‌ى 364
ضرر ندارد ولى اگر از گِل يا خاك چيزى بر پيشانى بچسبد براى سجده، بعد بايد آن را ازاله كند و اگر متمكن نباشد مگر از گِلى كه پيشانى بر آن قرار نمىگيرد بايد پيشانى خود را بر آن گذارد و سنگينى خود را بر آن نيندازد.
هر گاه در زمينى باشد كه تمام اطراف آن گِل باشد كه در حال نشستن براى سجود و تشهد بدن و لباس او گِلآلود شود، جايز است بر او نماز به ايماء بخواند به آن كه عوض سجده اشاره كند و در تشهّد نيز ننشيند لكن احوط نشستن است براى سجود و تشهّد اگر چه گِلآلود شود هر گاه حرج بر او نباشد. و هر گاه متحمل حرج بشود و به نحو متعارف نماز به عمل آورد نماز او صحيح است.
سجده بر زمين افضل است از سجده بر نبات آن و كاغذ. و دور نيست خاك بهتر از سنگ باشد. و از همه چيز افضل، سجده بر تربت حضرت سيد الشهداء ارواحنا له الفداء است زيرا كه هفت حجاب را مىشكافد و تا زمين هفتم را نورانى مىكند.
اگر در اثناء نماز چيزى را كه بر آن سجده صحيح باشد گم كند، در وسعت وقت جايز است نماز را قطع كند و در تنگى وقت بر پيراهن خود كه از پنبه يا كتان است سجده كند و الّا بر معادن و الّا بر پشت دست.
اگر سجده كند بر چيزى كه جايز نيست به اعتقاد آن كه جايز است، پس اگر بعد از سر برداشتن از سجده ملتفت شد اعتناء نكند و چيزى بر او نيست و اگر پيش از آن ملتفت شود در صورت امكان پيشانى خود را بكشد بر چيز جايز و با عدم امكان آن نيز در وسعت وقت نماز را ببُرد و در ضيق وقت تمام كند نماز خود را به آن ترتيب كه در مسألهى پيش گذشت از سجده بر آستين يا معدن يا پشت دست اگر ممكن شود و الّا اكتفاء به همان نمايد و صحيح است.