همان گونه كه خدا خورشيد و ماه را آفريده و آن دو را به قدرت خود رام كرده است، سرانجام آن دو نيز به دست اوست، و شايد دانشمندان از ميزان انرژى و نور و جنبشى كه خورشيد و ماه دارند به عمر تقريبى آن دو راه يابند.
«أَلا هُوَ الْعَزِيزُ الْغَفَّارُ- آگاه باش كه اوست پيروزمند و آمرزنده.»
پس به عزّت و چيرگى خود نظم را در هر چيزى برقرار ساخت، و خورشيد و ماه و ستارگان را ملازم فلكهاى خود كرد، و آنها را براى چيزى كه به خاطر آن آفريده شدهاند، رام ساخت، و با مغفرت و آمرزش خود در برابر نافرمانان در توبه را بگشود تا از مهربانى و رحمت او نوميد نشوند، مگر قوم كافران. صفت عزّت و تسلّط پرهيز و پروا را برمىانگيزد در حالى كه صفت آمرزش رغبت و ميل به وجود مىآورد و اين هر دو صفت براى مستقيم ساختن نفس بشريّت ضرور است.
و- از متكلّمان- خطا كرد آن كه گفت: قائل شدن به مغفرت و آمرزش مخالف با قرآن است زيرا چنان عقيدهاى موجب تشويق كار زشت مىشود، و اين مذهب بغداديان معتزلى است، و مذهب بصريان اين است كه مىگويند: عذاب خدا عقلا جايز است، و همچنين بر او واجب است كه آمرزش با توبه حاصل نشود، زيرا اگر انسان بداند كه اگر مرتكب گناه شود و سپس توبه كند خدا او را مىآمرزد، از گناه تنگدل نمىشود. «9»
[6] «خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها- شما را از يك تن بيافريد، و از آن يك تن زنش را آفريد.»
يعنى همسر انسان را از خود او قرار داد، و اين دلالت بر تكاملى بودن نرينه و مادينه دارد.
«وَ أَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ- و برايتان از چهارپايان هشت جفت بيافريد.»
9- التفسير الكبير، ج 26، ص 240.