«إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً- زيرا خدا همه گناهان را مىآمرزد.»
تمام گناهان را بدون استثناء، و اگر در آيات اميد در قرآن پارهاى استثناء باشد، كلمه «جميعا- تمام» پس از «ذنوب- گناهان» كه اصلا خود براى عموم است، به جمله وسعت دامنه مىافزايد، كه شامل گناهان بزرگ چون زنا و غيبت، يا قتل يا خدمت به ستمكاران مىشود. و گمان مىكنم اين آيه بويژه گناهان قلبى را در نظر دارد كه به شرك به خدا، و از بين بردن خلوص در دين نزديك مىشود، كه پيشتر در آيات اين سوره آمده است.
نيز در حديثى از پيامبر خدا (ص) آمده است كه گفت:
«من اين آيه را از آن كه دنيا و آنچه در آن است از آن من باشد خوشتر دارم». «64»
امير المؤمنين (ع) كه بيان او تفسير پيش گفته اين آيه را تأكيد مىكند، گفت:
«در قرآن آيهاى گستردهتر و شاملتر از «يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا ... اى بندگان من كه زيادهروى كرديد ... تا آخر آيه» نيست». «65»
و در پايان همين آيه تأكيدى بر رحمت خدا و دليلى بر گستردگى و شمول آن مىيابيم، كه خداى تعالى مىگويد:
«إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ- هر آينه او، هموست آمرزنده مهربان.»
در اين آيه سه بار رحمت خدا تأكيد شده است:
آن جا كه گفته خداى تعالى آمده تا مردم را از نوميدى از رحمت نهى كند «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ- از رحمت خدا مأيوس مشويد.»
هنگام عموميّت دادن او به آمرزش به اين كيفيّت كه به نوعى از گناهان محدود و منحصر نمىشود:
«إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً- خدا همه گناهان را مىآمرزد».
64- مجمع البيان، ج 1، ص 503. 65- همان مأخذ.