ب) وظايف مردم در برابر حاكم

1ـ وظايف اقتصادى مردم

هم‏چنان‏كه حاكم در امور اقتصادى در برابر مردم وظايفى بر عهده دارد مردم نيز متقابلاً وظايفى را نسبت به حاكم بر عهده دارند كه برخى از آن وظايف عبارت‏اند از:

1 ـ 1 ـ پرداخت خمس و زكات

به اعتقاد محقق مردم موظف‏اند خمس1 و زكات2 خويش را در صورت مطالبه حاكم به ايشان داده تا وى آن‏ها را در مصارف معينى كه خود بدان‏ها از ديگران آگاه‏تر است هزينه كند. محقق در اين‏باره مىگويد:

لو طلبها (الزكاة) الامام وجب صرفها اليه3؛

اگر امام زكات را مطالبه نمود بايد به ايشان داده شود.

محقق اين حكم را درباره عامل زكات نيز متذكر شده است. البته عامل نمىتواند زكات را بدون اجازه امام بين مستحقين تقسيم كند. به نظر محقق پرداخت زكات و خمس در عصر غيبت به فقهايى كه نواب عام امام عصرند اولويت دارد4.

1 ـ 2 ـ پرداخت ماليات‏ها

نكته ديگرى كه محقق در برخى از آثار خويش به آن اشاره كرده است اين‏كه مالك زمين بايد خراج و ماليات زمين را به سلطان بدهد5. البته با اين‏كه در آثار

1. المختصر النافع، ص 88.

2. شرايع الاسلام، ص124.

3. همان.

4. المعتبر، ج2، ص615.

5. شرايع الاسلام، ص 395 و نكت النهايه، ص404.