سازمان صنايع دستي ايران
خراطي چوب يكي از صنايع دستي سنتي ايران است كه از زمانهاي قديم در اين مرزوبوم رواج داشته و به طور معمول در مناطقي از كشور كه چوب در آنجا بيشتر يافت ميشود رايج است زيرا ماده اوليه ي عمده ي آن چوب مي باشد چوب هاي مورد استفاده در خراطي شامل گردو، نارون، توسكا، زبان گنجشك ، بيد، چنار، چوب سفيد، كهور گلابي، كيكم و . مي باشد و در دزفول نوعي چوب به نام جغ نيز مورد مصرف صنعتگران قرار مي گيرد از ديگر مواد اوليه ي مصرفي در صنعت خراطي مي توان سريشم ، لاك الكل ، و لاك سلولزي را نام برد.
ابزار كار صنعتگران شامل سوهان - چاقو - تيشه - مته ي دستي - چكش - گيره - سندان - اره - انبردست - چرخ سمباده و است .
در حال حاضر در كارگاه ها از دستگاه هاي خراطي برقي نيز استفاده مي شود.
محصولاتي كه حاصل كار صنعتگران مي باشد به صورت عصا، عصاي تعليمي ، مي قليان ، چوب سيگار، تنه ي قليان ، وردنه و ساير اشياء خراطي شده تجلي مي نمايد.
مناطقي از كشور كه در آن ها صنعت خراطي رواج دارد عبارت است از:
1 - شهرستان ايرانشهر از توابع استان سيستان و بلوچستان كه تعدادي كارگاه در آنجا وجود دارد و مواد اوليه ي مصرفي آن را چوب كهور كه در بمپور به فراواني يافت مي شود ، تشكيل مي دهد.
2 - در استان آذربايجان غربي و مركز عمده ي خراطي شهرهاي اروميه و بخش بوكان از توابع شهرستان مهاباد مي باشد.
3 - در استان كردستان ، شهرهاي سنندج و بانه و سقز از مراكز خراطي محسوب مي شود.
4 - در كرمان هم تعدادي كارگاه خراطي دايراست مخصوصاً عده يي از عشاير در اين منطقه با وسايل ساده و ابتدايي مبادرت به توليد انواع كالاهاي چوبي مي نمايند.
5 - در شهرستان دزفول از استان خوزستان تعدادي كارگاه خراطي داير و مشغول بكار است و جوب مورد مصرف دست اندركاران آن نوعي چوب به نام جغ است كه در باغات اطراف يافت مي شود.
6 - در شهرستان رشت نيز تعدادي كارگاه خراطي چوب با استفاده از چرخ خراطي به توليد گلدان، كاسه و ديگر انواع محصولات چوبي مبادرت مي نمايند.
7 - در شهرهاي ساري - چالوس - و ساقي كلايه تعدادي كارگاه خصوصي به توليد انواع شمعدان، گلدان، شكلات خوري و زير سيگاري مشغولند و ضمناً پايه ميز و مبل و غيره را خراطي مي كنند.
8 - در نطنز و حومه هم حدود 10 كارگاه خراطي وجود دارد كه توليدات آن ها عمدتاً چوب ميانه ي قليان مي باشد و چون داراي مصرف محلي نيست تماماً به تهران و قم به فروش مي رسد و تنها در كارگاه اين منطقه كه هنوز به شيوه ي سنتي اداره مي گردد با استفاده از چوب گردو و گلابي وسايلي از قبيل قندان و ساير ظروف مصرفي ساخته مي شود.
1 - انتخاب نوع چوب در ارتباط با كالاي توليدي
2 - برش چوب به وسيله ي اره ي نواري و رنده به اندازه ي مورد نياز شيئي كه ساخت آن مورد نظر است .
3 - بستن چوب بريده شده به دستگاه خراطي و گرد كردن آن و يا اصطلاحاً به صورت نيمه كاره درآوردن آن.
4 - در اين مرحله چنانچه توليد كالائي توخالي مورد نظر باشد، كار نيمه كاره را به وسيله سه نظام به دستگاه خراطي بسته و توي آنرا خالي مي كنند.
5 - مرحله پنجم تكميل كار نيمه كاره و پرداخت قسمت خارجي آن توسط سمباده مي باشد و بعد از آن محصول را كيلركاري نموده و به بازار عرضه مي كنند.
منابع تأمين چوب در كارگاههاي خراطي بيشتر باغهاي اطراف شهرها و يا جنگل مي باشد.
در استان گيلان بيشتر كارهاي توليدي شامل انواع شكلات خوري، گلدان، قندان ، آجيل خوري ، عصا و . مي باشد.
توليدات اروميه بيشتر زاويه دار مي باشد و اقسام شكلات خوري ، پايه آباژور و رحل قرآن و را شامل مي شود. دزفول كارهايش شبيه گيلان است و چيزهاي ديگري مثل قليان ، سرقليان و مشابه آن توليد ميشود. توليدات كردستان نيز نقريباً شبيه اروميه مي باشد.