مردمان باستان تصور مي كردند كه مي توانند خطوط اصلي چهره ها را در ستارگان آسمان شب پيدا كنند. اين چهره ها معمولاً شكل هايي از قهرمانان، اساطير و خدايان افسانه اي، مخلوقات گوناگون و اجرامي بود ند كه به نظر آنها بر روي زمين اثر گذار ند. اين مفهوم عاميانه صورت فلكي است.
اما در ستاره شناسي نوين، لغت صورت فلكي به بخشي از آسمان اطلاق مي شود كه در مرحله ي اول اشكالي را تداعي مي كند كه هزارها سال پيش براي اولين بار مورد توجه انسان هاي باستاني قرار گرفته است.
اين مناطق بر روي كره ي سماوي، مانند استان ها يا كشورهاي مختلف بر روي نقشه هاي زميني هستند. در حال حاضر هر نقطه اي از آسمان بالاي سر ما، حتماً متعلق به يك صورت فلكي است. حد فاصل بين صورت هاي فلكي در قالب خط مستقيم بوده ولي شكل ها مي توانند كاملاً غيرمتقارن و غيرهندسي باشند. به هر تقدير هر صورت فلكي تعدادي از ستارگان آسمان را درون محدوده ي خود جاي مي دهد.
صورت فلكي براي ايجاد راحتي و تسهيل در شناخت اجرام و پيدا كردن بخش خاصي از آسمان مفيد است. از ديد ما، مي توان تصور كرد كه تمام ستارگان درون محدوده يك صورت فلكي از نظر فيزيكي با هم در ارتباط هستند. از آنجا كه با چشم غيرمسلح نمي توان عمق فضا را تشخيص داد، لذا انسان همه ي ستارگان را در يك صفحه و ظاهراً در يك فاصله و بسيار نزديك به هم مي بيند. در حقيقت هر ستاره اي مي تواند در فاصله ي زيادي نسبت به ديگري قرار گيرد كه اين جدايي تا حد صدها و حتي هزارها سال نوري هم مي رسد.
در بين تمدن هاي باستاني اولين فرهنگ هايي كه شروع به طبقه بندي آسمان براي نامگذاري نمودند عبارتند از بابلي ها، هندي ها، يوناني ها، رومي ها، چيني ها و ميان قاره ي آمريكا. انسان هاي ساكن در نيمكره ي شمالي قادر بودند فقط ستارگان قابل ديد در اين نيمكره را شناسايي و طبقه بندي نمايند، زيرا ستارگان عرض هاي جنوبي و پايين تر از آن نقاط قابل رؤيت نبودند. در قرن دوم ميلادي بطلميوس ستاره شناس يوناني ـ مصري، توانست بيش از 1000 ستاره را در قالب 48 صورت فلكي در كتاب مجستي فهرست نمايد. اين صورت هاي فلكي كه يادمان دوران عتيق است، به نام صورت هاي فلكي باستاني ناميده مي شوند.
از قرن 16 كه اروپايي ها به كشف مناطق جنوبي كره ي زمين پرداختند، فهرست ستارگان نيمكره ي جنوبي براي دنياي غرب شناخته شد. اين صورت هاي فلكي جديد را به نام «صور فلكي نوين» مي نامند.
معمولاً نامگذاري صورت هاي فلكي باستاني بر اساس شكل آنهاست. صورت هاي فلكي جبار و اسد ظاهراً به شكلي است كه آنها را ناميده اند. تعدادي از صورت هاي فلكي نوين را از روي بعضي از اختراعات، نظير ميكروسكوپ و تلسكوپ نامگذاري نموده اند. شكل ها (مثلاً خطوط واصل بين ستاره ها) در اصل اختياري بوده و ممكن است روي نقشه هاي مختلف متفاوت باشند. بعضي از صورت هاي فلكي داراي بخش كوچكتري در درون منطقه اي وسيع است، مانند قسمت ملاقه يا آبگردان درون خرس بزرگ.
قبل از سال 1930 هر كسي هر قسمتي از آسمان را به طور دلخواه مي توانست به هر اسمي بنامد و در نتيجه هيچ گونه مرز تعريف شده اي در اطراف صور فلكي وجود نداشت. لذا براي رفع شبهه و ايجاد يگانگي، ستاره شناسان جهان در سال 1930 تصميم گرفتند كه نام هاي خاصي (به زبان لاتين) به همراه مرزي مشخص براي كليه ي صورت هاي فلكي انتخاب كنند. اين همان حدود و اسم هايي است كه امروزه در سطح جهاني پذيرفته شده است.
در زير نام صورت هاي فلكي آورده شده است :
رديف نام صورت فلکي علامت لاتين نام لاتين بهترين زمان مشاهده در آسمان
1آندرومدا، شاهزاده، زن در زنجير، امراه المسلسلهAnd Andromeda آبان
2اژدها، تِنينDra Draco تير
3اسب بالدار، فَرَس اعظم Peg Pegasus مهر
4 اسد، شير Leo Leo فروردين
5 اكليل شمالي، تاج شمالي، افسر شمالي CrB Corona Borealis تير
6برساوش، قهرمان Per Perseus دي
7تازي ها، سگ هاي شكاريCVn Canes Venaticiارديبهشت8
تكشاخMon Monoceros اسفند
9ثور، گاو Tau Taurus دي
10جام، پياله، باطيه، معلفCrt Crater ارديبهشت
11غراب، كلاغ، زاغ Crv Corvus ارديبهشت
12جبار، شكارچي Ori Orion بهمن
13جَدي، بز دريايي، بزغاله، بز ماهيCap Capricornus شهريور
14جوزا، دو پيكرGem Gemini اسفند
15حَمَل، بره، گوسفند Ari Aries آذر
16حوا، مارافساي، حامل مارOph Ophiuchus مرداد17
حوت، ماهي Psc Pisces آبان
18حوت جنوبي، ماهي جنوبي PsA Piscis Austrinus مهر
19خرگوش، اَرنَب Lep Lepus بهمن
20دب اصغر، خرس كوچك UMi Usra minor تير
21دب اكبر، خرس بزرگ UMa Usra major فروردين
22دجاجه، قو Cyg Cygnus قو
23دلفين Del Delphinus شهريور
24دلو، ريزنده آب Aqr Aquarius مهر
25ذات الكرسي، ملكه، خداوند كرسي Cas Cassiopeia آبان
26روباه، روباهك Vul Vulpecula شهريور
27زرافه، شترگاوپلنگ Cam Camelopardus بهمن
28سپر Sct Scutum مرداد
29سرطان، خرچنگ Cnc Cancer اسفند
30سكستان، ذات السدس، سكستانتSex Sextans فروردين
31سنبله، دوشيزه Vir Virgo خرداد
32سوسمار، مارمولك، بزمجهLac Lacerta مهر
33سهم، تير، پيكانSga Sagitta شهريور
34سياهگوش Lyn Lynx اسفند
35شلياق، چنگ روميLyr Lyra مرداد
36شيركوچك، اسد اصغرLMi Leo minorفروردين
37عقاب Aql Aquila شهريور
38عقرب، كژدم Sco Scorpius تير
39عوا، گاوران Boo Bootes خرداد
40قطعه الفرس، اسب كوچك، پاره اسب، پونيEqu Equuleus شهريور
41قوس، كماندار، نيم اسبSgr Sagittarius مرداد
42قيطس، هيولاي دريايي، نهنگ Cet Cetus آذر
43قيفاووس، سلطان Cep Cepheus مهر
44كلب اصغر، سگ كوچكCMi Canis minorاسفند
45 كلب اكبر، سگ بزرگCMa Canis majorبهمن
46كوره، تنورFor آذر
47گيسوي برنيكه، موي برنيكه Com Coma Berenicesارديبهشت
48مار، سر مار، دم مارSer Serpens تير و مرداد
49مار آبي، مار دريايي، شجاعHya Hydra فروردين
50مثلث Tri Triangulum آذر
51ممسك العنان، ارابه ران، عنان دارAur Auriga دي
52ميزان، ترازوLib Libra خرداد
53نهر، جوي، رودخانه فلكيEri Eridanus دي
54هركول، جاثي، پهلوان، بر زانو نشستهHer Hercules مرداد
صورت هاي فلكي نيم كره ي جنوبي :
اين صورتهاي فلکي در جنوب ميل منهاي 30 درجه واقعند، لذا عمدتا از عرضهاي جنوبي قابل مشاهده مي باشند. در ايران هم تعدادي از آنها را در عرض هاي پايينتر مي توان ديد.
1 آب مار، نر مارHydrus
2 آپوس، پرنده بهشتي Apus
3 اِسكنه، قلك سنگتراشيCaelum
4 اكليل جنوبي، تاج جنوبيCorona Australis
5 پرگار، قطب نماCircnus
6 تلسكوپTelescopium
7 تير حمال، شاه تختهCarina
8 ثُمن، اكتان، هشتكOctans
9 چليپا، صليب جنوبيCrux
10 حجار، سنگتراشSculptor
11 حربا، آفتاب پرستChamaeleon
12 حمامه، كبوترColumba
13 خط كش، گونيا، تراز Norma
14 درنا Grus
15 ساعت Horlogium
16 سبع، گرگLupus
17 شبكه، تور Reticulum
18 شراع، بادبانVela
19 طاووس Pavo
20 طوغان، توكانTucana
21 عنقا، ققنوس، سيمرغ Phoenix
22 قطب نماPyxis
23 قِنطورس، ظليمCentaurus
24 كشتيدمPuppis
25 كوه ميز، ميز صحراييMensa
26 ماهي پرندهVolans
27 ماهي زرين، طلاماهيDorado
28 مثلث جنوبيTriangulum Australe
29 مجمره، آتشدان، عودسوز Ara
30 مِفرغه الهوا، تلمبه باديAntlia
31 مگسMusca
32 ميكروسكوپMic roscopium
33 نقاش Pictor
34 هندي Indus
فکر کنم علاقه مند شديد که اين صورتهاي فلکي را در آسمان پيدا کنيد. براي اين کار ابتدا بايد يک نقشه آسمان شب را تهيه کنيد که اين صورتهاي فلکي در آنها مشخص شده باشند. و سپس با استفاده از نقشه و دوربين دو چشمي يا تلسکوپ مي توانيد ستاره هاي تشکيل دهنده اين صورتهاي فلکي را رصد کنيد. البته اگر آسمان محل سکونتتان صاف باشد و آلودگي نوري نداشته باشد مي توانيد با چشمان غيرمسلح نيز به شکار اين اجرام آسماني برويد.