آريانا (مجله)
جلد: 1
نويسنده: سيد علي آل داود
شماره مقاله:177
آريانا، مجلهاي تاريخي، ادبي و تحقيقي از انتشارات انجمن تاريخ افغانستان که از
بهمن 1321ش انتشار آن آغاز گشت. بنيادگذار و نخستين مدير آن، احمدعلي کهزاد از
استادان تاريخشناس افغانستان بود و در سالهاي بعد مديريت آن به عهدة افراد ديگري
گذاشته شد.
هدف از انتشار اين مجله در نخستين شمارة سال اول آن، روشن ساختن گوشههاي تاريخ
افغانستان، تاريخچة زبان ملي، جغرافيا و اعلام جغرافيايي آن کشور، مسائل ادبي،
سکهشناسي، باستانشناسي، کتيبهشناسي، کتابشناسي، شناخت فرهنگ مردمي (فولکلور)،
نژادشناسي و موضوعهايي از اينگونه ياد شده است؛ ليکن بخش عمدة مندرجات آن را
مقالات تاريخي تشکيل ميدهد. در سالهاي يکم و دوم، خلاصة هر مقاله به زبان فرانسه
نيز منتشر ميگرديد، ليکن اين روش در سالهاي بعد دنبال نشد. در شمارة 4 سال 26
(1346-1347ش) مدير مسئول مجله، علي رضوي، فهرست مندرجات 25 سالة اين مجله را برحسب
موضوع گردآوري کرده است. در اين فهرست، شمار مقالات تاريخي در طي اين ربع قرن 253
است و بالاترين رقم را نسبت به ساير موضوعها داراست. بيشتر مقالات آريانا به قلم
دانشمندان افغاني همچون احمدعلي کهزاد، عبدالحي حبيبي، سرور گويا اعتمادي،
خليلالله خليلي، مايل هروي و ملکالشعراء بيتاب است؛ ليکن آثار دانشمندان کشورهاي
ديگر، بهويژه ايرانيان نيز در آن آمده است. از ايرانياني که مقالاتي در اين نشريه
دارند ميتوان محمد قزويني، مجتبي مينوي، سعيد نفيسي، کريم کشاورز، احمد گلچين
معاني، محمدابراهيم باستاني پاريزي و جز اينان را نام برد. گذشته از آثار معاصران،
گزيدههايي از متون تاريخي و ادبي پيشينيان که بيش و کم ارتباطي با افغانستان دارد،
در شمارههاي گوناگون اين مجله درج گرديده است. آريانا را از لحاظ مقالات و مطالب و
همچنين به دليل ادامة انتشار در بيش از 30 سال متوالي ميتوان مهمترين مجلهاي
دانست که در افغانستان منتشر گرديده است.
ترتيب انتشار، شمارة اول آريانا در دلو (بهمن) 1321ش. منتشر گرديده و در سال اول
جمعاً 12 شماره تا جدي (دي) 1322ش نشر شده است. روش انتشار در سالهاي بعد بوده است.
از سال اول تا سال 24 (1321-1345ش)، مرتباً در هر سال 12 شماره منتشر شده ليکن از
سال 25 (1345ش) به بعد 6 شماره (دو ماه يک شماره) نشر گرديده است. انتشار مجلة
آريانا پس از تغيير نظام سياسي افغانستان در ثور (ارديبهشت) 1357ش، با انحلال انجمن
تاريخ افغانستان متوقف شد، اما دايرهالمعارف به صورت بخشي از آکادمي علوم
افغانستان هنوز فعاليت ميکند. خراسان که ظاهراً جانشين آريانا شده است، از 1360ش،
به انتشار آغاز کرده، 3 ماه يکبار از سوي بخش دري انستيتو زبان و ادبيات آکادمي
علوم به زبان فارسي دري منتشر ميشود.
مآخذ: آريانا، «مرام آريانا»، آريانا، س 1، شمـ 1 (دلو 1321ش)؛ افشار، فهرست مقالات
فارسي، 1/مقدمه، 2/مقدمه، 3/مقدمه؛ دايرهالمعارف آريانا؛ رضوي، علي، «فهرست 25
سالة مجلة آريانا» آريانا، س 26، شمـ 4 (1347ش).
سيدعلي آلداود