آشفته شيرازي
جلد: 1
نويسنده:
شماره مقاله:233
آشُفْتة شيرازي، محمدکاظم (1200-1288ق/1785-1871م)، شاعر و صاحب منصب ديواني عصر
قاجار. او فرزند آقامحمدجعفر کدخدا بود و در خانوادهاي سرشناس و متمکّن در شيراز
به دنيا آمد. در اوان جواني علم عروض و محاسبات دفتري را فرا گرفت و با ادب پارسي و
عربي آشنا شد. او خط نستعليق شکسته را خوش مينوشت. اين ويژگيها و نيز اعتبار
خانوادگي او سبب شد که وي در کارهاي ديواني ترقّي کند. در 1270ق/1853م پس از انتقال
حسامالسّلطنه مرادميرزا از فرمانروايي فارس به ولايت خراسان، با او به آن ديار رفت
و به کلانتري مشهد و امارت ديوان خانة عدليّة خراسان منصوب شد. 4 سال در اين مقام
بود و سپس به شيراز بازگشت و به کشاورزي روي آورد و در اين راه کارهاي سودمند انجام
داد که از آن جمله آوردن آب از رودخانة کردستان به شهر بهبهان بود. وي به خاندان
رسولاکرم(ص) ارادت و اعتقادي خاص داشت و در تعزيهداري و برپاداشتن مجالس يادبود
بزرگان دين کوشا بود. شعر او بيشتر غزل، قصيده و مرثيه است. چکامة او به مدح
اميرالمؤمنين علي(ع) که در 1277ق/1860م به هنگام ولايت مؤيّدالدّولهابوالفتحميرزا
در شيراز سروده و در پايان آن به مدح ناصرالدينشاه، امينالسلطان و مؤيدالدوله
پرداخته و نيز ملمّع او در وصف جواني که شاعر در سفر حج او را ديده، از آثار برجستة
اوست. از لحاظ اشاره به وقايع تاريخي، برخي اشعار وي، چون قصيدهاي در وصف زلزلة
غزلسرايي سعدي و حافظ پيروي کرده و رباعي نيز ميسروده است. احمد ديوان بيگيدوست
و تذکرهنويس معاصر آشفته، اشعار او را بالغ بر 000‘30 بيت، غزلياتش گزارش کرده
است. دستنوشتههاي ديوان او در 000‘15 بيت تا سال 1337ق/1918م در شيراز موجود بوده
است. آقابزرگ تهراني ميگويد که نسخة ناقصي از ديوان او را که اول و آخر آن افتاده
بود و نزديک 750 بيت شعر داشت، نزد سيدمحمد موسويجزايري در نجف ديده است.
نمونههايي از اشعار او را ديوان بيگي و رکنزادة آدميت نقل کردهاند.
مآخذ: آقابزرگ، الذريعه، 9(1)/7؛ ديوان بيگي، احمد، حديقهالشعراء، به کوشش
عبدالحسين نوايي، زرين، 1364ش، 1/39-50؛ رکنزادة آدميت، محمدحسين، دانشمندان و
سخنسرايان فارس، تهران، اسلاميه، 1338س، 1/30-34؛ فرصت شيرازي، محمدنصير، آثار
عجم، بمبئي، 1314ق، ص 433؛ فسايي، حسن، فارسنامة ناصري، تهران، 1313ق، ص 53.
بخش ادبيّات