ابن عاشر، عبدالواحد

جلد: 4

نويسنده: ناصر گذشته

شماره مقاله:1455

اِبْن ِ عاشِر، عبدالواحد بن احمد بن على انصاري فاسى (990-23 ذيحجة 1040ق /1582-23 ژوئن 1631م )، عالم مالكى مذهب . نياكان وي اندلسى بودند و خود وي در فاس زاده شد و همانجا پرورش يافت . قرآن را از ابوالعباس احمد بن فقيه و عثمان لمطى و قرائتهاي هفتگانه را نزد احمد بن كفيف و محمد شريف مري و ديگران آموخت . نحو را از قاسم بن ابى العافية نحوي و حديث را از محمد بن قاسم بن قصار، محمد بن ابى العافيه و ابن عزيز فراگرفت . در 1008ق به مكه و از آنجا به مصر رفت . در مصر به درس مشايخ حاضر شد، مؤطأ مالك و شمائل ترمذي را نزد ابوعبدالله محمد جنان و ابوالحسن على بن بطوي خواند. او در فنونى چون قرائت ، تفسير، كلام ، اصول ، فقه ، منطق ، ادبيات ، طب و رياضيات دستى داشت . از ميان شاگردانش تنها از احمد بن محمد مياره كه بر المرشد المعين ابن عاشر شرحى نوشته ، ياد شده است (محبى ، 3/96- 98).

آثار چاپى

1. تنبيه الخلاّن فى علم رسم القرآن ، كه به گفتة زركلى (4/175) چاپ شده است ؛

2. متن ابن عاشر (قاهره ، بدون تاريخ )؛

3. المرشد المعين على الضروري من علوم الدين (قاهره ، 1300ق )، كه منظومه اي است در اصول دين بر طريق مالكيان و شرحهاي زيادي بر آن نوشته شده است .

آثار خطى

1. ارجوزة فى عمل الربع المجيب ، حدود 130 بيت است و شرحى به نام اتحاف المباشر توسط محمد بن على اغزاوي فاسى بر آن نوشته شده است . نسخه اي از آن در وين موجود است (كرافت ، شم 330 )؛

2. الاعلان بتكميل مورد الظمآن فى كيفيته رسم القرآن ، تعليقه اي است بر شرح موردالظمان (ازهريه ، 1/61)؛

3. رسالة منظومة فى الفقه ، نسخه اي از اين اثر در انستيتوي خاورشناسى شوروي نگهداري مى شود ( خالدوف ، شم 4867 )؛

4. فتح المَنّان بمورد الظمآن ، شرحى است بر مورد الظمآن ابن خرّاز (تيموريه ، 1/220؛ ازهريه ، 1/120؛ خديويه ، 7(1)/341؛ علوش ، شم 632؛ كاتالوگ ، شم 92 )؛

5. قصيدة فى النحو (علوش ، شم 1695)؛

6. منظومة فى الاتباع و التوكيد (نك : II/700 )؛ GAL,S,

7 . نظم فى النكاح و توابعه من طلاق و غيره (علوش ، شم 1620).

علاوه بر عناوين ياد شده آثار ديگري نيز به وي نسبت داده شده است (نك: محبى ، 3/98؛ بغدادي ، 1/636).

مآخذ

ازهريه ، فهرست ؛ بغدادي ، هديه ؛ تيموريه ، فهرست ؛ خديويه ، فهرست ؛ زركلى ، اعلام ؛ علوش ، ي و عبدالله رجراجى ، فهرس المخطوطات العربية برباط، مغرب ، 1954م ؛ محبى ، محمد امين ، خلاصة الاثر، قاهره ، 1284ق ؛ نيز:

Gatalogus codicum manuscriptorum orientalium qui in Museo Britannico, London, 1846; GAL,S; Khalidou; Krafft, A., Die arabischen, persischen und t O rkischen Handschriften..., Wien,

1842.

ناصر گذشته