آيه شريفه بيان مثل براى همسران پيامبر اسلام حضرت رسولص مبنى بر توبيخ از مخالفت و ايذاء رسول خداص است كه سبب كفر و خروج از حريم اسلام خواهد بود و مصاحبت دو زوجه [عايشه و حفصه] با رسول خداص همراه با مخالفت او، جز ضرر و زيان براى آن دو نتيجهاى نخواهد داشت همچنان كه همسر نوحع در اثر خيانت و ايذاء نوح [كه بهآن حضرت نسبت جنون مىداد و مردم را از ايمان آوردن بهاو باز مىداشت] و نيز همسر لوط از نظر ايذاء لوط و ترغيب مردم بهرفتار زشت و شنيع [وى مردم را از ورود ميهمانان بر لوط آگاه مىكرد تا آن قوم نسبت بهميهمانان لوط هتك حرمت نمايند و بدين شكل آبروى لوط را مىريخت] مورد تهديد و عقوبت و عذاب قرار گرفتند173
نكات قابل استفاده از آيه شريفه
1- چنانكه بسيارى از مفسرين گفتهاند آيه در مقام توبيخ و تهديد همسران پيامبرص بهويژه [عايشه و حفصه] است كه مبادا پيامبرص را اذيت نمايند كه اذيت و آزار او سبب كفر و خروج از اسلام و در نتيجه ابتلا بهعذاب مىگردد، همچنانكه همسران نوح و لوط عليهالسلام مبتلا بهعذاب شدند
2- در سرنوشت همسران نوحع و لوطع عبرتى است براى همسران رسول خداص كه تصور نكنند همسر پيامبر بودن تحت هر شرايطى ناجى است
3- قرابت و نزديكى با پيامبران و اولياء الهى حتى زوجيت مانع خروج از اسلام و ايمان و سبب منع از عذاب نمىگردد، چه بسا در حال قرابت معصيت كردن سبب مضاعف شدن مجازات گردد چنانكه خطاب بههمسران پيامبر در سوره احزاب آيه 31 مىفرمايد
4- از آنجا كه انسان موجودى مختار است، هيچ گاه تحت جبر محيط زندگى خانواده و اجتماع قرار نمىگيرد، بلكه تحت هر شرايطى مىتواند هر راهى را مىخواهد انتخاب كند چنانكه در آيات اشاره شده است همسران نوح و لوطع گمراهى را بر هدايت، و ظلمت را بر نور و طاغوت را بر اولياء و انبياء الهى ترجيح دادند اگرچه در جوار پيامبر خدا و تحت امر او مىزيستند و نيز در آيات اشاره مىكند كه آسيه همسر فرعون، هدايت را بر گمراهى و نور را بر ظلمت و اولياء و انبياء الهى را بر طاغوت ترجيح داد و راه آنان را برگزيد اگرچه در كنار فرعون و تحت حاكميت او و زير فشارها و شكنجههاى او خورد مىشد اين مثلها راه عذر و بهانههاى بدتر از گناه را بر انسان مسدود مىكند، انسان تحت هيچ شرايطى خانوادگى و اجتماعى نمىتواند گناه گمراهى خود را بهگردن كسى بياندازد، هركس مسئول انتخاب راه خود است و خداوند اين قدرت را بهانسان داده در نتيجه اين آيه شريفه تنها سرنوشت همسران نوح و لوط عليهما السلام را براى عبرت همسران پيامبر اسلامص مثال نزده، بلكه براى همه انسانها اين مثل را زده، كه اى انسان، تو نه مجبور بههدايت و نه مجبور بهگمراهى هستى حتى خدا و پيامبران الهى تو را مجبور نمىكنند «انا هديناه السبيل اما شاكراً و اما كفوراً»
خداوند راه بهانسان نشان داده است، اين خود اوست كه چه راهى را برگزيند، پس مسؤليتى خطير و سرنوشتساز بهدوش انسان قرار داده شده البته خداوند انسان را در انتخاب مسير صحيح يارى خواهد كرد اگر انسان از او استمداد بطلبد
1- پرهيز از شرك، هوىپرستى، و پيروى از شيطان
2- منطقى و حقپذير بودن
3- پرهيز از ظلم و ستم بهخود و افراد جامعه
4- التفات و توجه بهقبح و زشتى اعمال
5- احساس شرم و حيا از ارتكاب اعمال زشت و اصرار بر آنها
6- پرهيز از انحراف و اسراف
عبرتها از قوم لوط 7 - يارى انسانهاى پاك و وارسته، و افتخار بهدوستى و زندگى در جوار آنها و مغتنم و ارزشمند دانستن وجود آنها در جامعه
8- تصديق، متابعت و ايمان بهراه انبياء و اولياء الهى
9- پرهيز و برحذر بودن از تكذيب انبيا و راه آنان و ابتلاء بهكفر
10- حذر از خوى تجاوزگرى، مفسدهانگيزى و عصيانگرى
11- از ابتلاء بهعذاب الهى خود را در امان ندانيم
12- با شناخت عوامل عذاب اقوامى مانند قوم لوط مبتلا بهعذاب نگرديم
13- از اختيار خود، در رشد و تعالى و رسيدن بهسعادت و رستگارى ابدى استفاده كنيم
درود بىپايان بر انبيا، اولياء و رهپويان طريق آنان
عيناله ارشادى - عضو هيئت علمى دانشگاه آزاد اسلامى