[ 1 ] بسم الله الرحمن الرحيم رساله توضيح المسائل شيخ الفقهاء والمجتهدين حضرت‌آية الله العظمى حاج شيخ محمد على اراكى دامت بركاته [ 2 ] مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم اسم كتاب: رساله توضيح المسائل مؤلف: شيخ الفقهاء والمجتهدين حضرت آية الله العظمى حاج شيخ محمد على اراكى ناشر: مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم حروفچينى ، چاپ وصحافى : چاپخانه دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم تاريخ انتشار: زمستان 71 تيراژ: 20000 نسخه كليه حقوق براى ناشر محفوظ است [ 3 ] بسم الله الرحمن الرحيم [ 5 ] عمل برساله شريفه توضيح المسائل كه عده‌اى از فضلاء مورد وثوق ايدهم الله تعالى با فتاوى حقير تطبيق نموده‌اند و بصحت آن شهادت داده‌اند مجزى است انشاء الله تعالى الاحقر محمد على العراقى بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله رب العالمين، والصلوة والسلام على خير خلقه محمد وآله الطاهرين ولعنةالله على اعدائهم اجمعين الى يوم الدين.
مسأله 1 - مكلف، در احكام غير ضرورى دين بايد يا مجتهد باشد كه بتواند احكام را از روى دليل بدست آورد، يا از مجتهد تقليد كند يعنى به دستور او رفتار نمايد، يا از راه احتياط طورى به وظيفه خود عمل نمايد كه يقين كند تكليف خود را انجام داده است، مثلا اگر عده‌اى از مجتهدين عملى را حرام مى دانند و عده‌اى ديگر مى گويند حرام نيست آن عمل را انجام ندهد واگر عملى را بعضى واجب وبعضى مستحب مى دانند آنرا به جا آورد، پس كسانى كه مجتهد نيستند و نمى توانند به احتياط عمل كنند واجب است از مجتهد تقليد نمايند.
مسأله 2 - تقليد در احكام عمل نمودن به دستور مجتهد است يعنى عملش را به [ 6 ] استناد فتواى او انجام دهد واز مجتهدى بايد تقليد كرد كه مرد و بالغ وعاقل و شيعه دوازده امامى و حلال زاده و زنده و عادل باشد، و بايد از مجتهدى تقليد كرد كه‌حريص به دنيا نباشد.
و بنابر احتياط واجب، در مسائلى كه مى داند فتواى اعلم با غير اعلم اختلاف دارد و همچنين در مسائل محدودى كه مى داند در يكى يا بعضى از آنها اختلاف فتوا دارند (شبهه محصوره) بايد از اعلم تقليد كرد.
مسأله 3 - مجتهد و اعلم را از سه‌راه مى توان شناخت: اول: آن كه خود انسان يقين كند، مثل آن كه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد.
دوم: آن كه دو نفر عالم عادل كه مى توانند، مجتهد و اعلم را تشخيص دهند، مجتهد بودن يا اعلم بودن كسى را تصديق كنند، به شرط آن كه دو نفر عالم عادل ديگر با گفته آنان مخالفت ننمايند.
سوم: آن كه عده‌اى از اهل علم كه مى توانند مجتهد واعلم را تشخيص دهند و از گفته آنان اطمينان پيدا مى شود مجتهد بودن يا اعلم بودن كسى را تصديق كنند.
مسأله 4 - اگر شناختن اعلم مشكل باشد بايد از كسى تقليد كند كه گمان به اعلم بودن او دارد، بلكه اگر احتمال ضعيفى هم بدهد كه كسى اعلم است و بداند ديگرى از او اعلم نيست بنابر احتياط واجب بايد از او تقليد نمايد و اگر چند نفر در نظر او اعلم از ديگران و با يكديگر مساوى باشند از هر يك مى تواند تقليد كند، هر چند اولى واحوط آن است كه پرهيزكارتر را انتخاب كند.
مسأله 5 - به دست آوردن فتوا، يعنى دستور مجتهد چهار راه دارد: اول: شنيدن از خود مجتهد.
دوم: شنيدن از دو نفر عادل كه فتواى مجتهد را نقل كنند.
سوم: شنيدن از كسى كه مورد وثوق مى باشد و از گفته او اطمينان پيدا شود.
چهارم: ديدن درساله مجتهد، در صورتيكه انسان به درستى آن رساله [ 7 ] اطمينان داشته باشد.
مسأله 6 - تا انسان يقين نكند كه فتواى مجتهد عوض شده است، مى تواند به آنچه در رساله نوشته شده عمل نمايد، واگر احتمال دهد كه فتواى او عوض شده جستجو لازم نيست.
مسأله 7 - اگر مجتهد اعلم در مسأله‌اى فتوا دهد مقلد آن مجتهد، يعنى كسى كه از او تقليد مى كند نمى تواند در آن مسأله به فتواى مجتهد ديگر عمل كند، ولى اگر فتوا ندهد و بفرمايد احتياط آن است كه فلان طور عمل شود مثلا بفرمايد احتياط آن است كه در ركعت سوم و چهارم نماز سه مرتبه تسبيحات اربعه يعنى (سبحان الله والحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر) بگويند، مقلد بايد يا به اين احتياط كه احتياط واجبش مى گويند عمل كند و سه مرتبه بگويد يا بنابر احتياط واجب به فتواى مجتهدى كه علم او از مجتهد اعلم كمتر واز مجتهدهاى ديگر