گستره حقوق انساني در نهج‌البلاغه
حقوق سياسي مردم
1- حّق تعيين سرنوشت:
2- آزادي
3- شورا و نفي استبداد و انتقادپذيري حکومت
4- مسئوليت فرد در قبال جامعه
5- توجّه و احترام به افکار عمومي و جلب رضايت عامّه مردم
6-حقّ اطّلاع‌يابي مردم از اخبار، مگر اسرار نظامي _ امنيتي
7- حفظ اسرار مردم
8- ارتباط مستقيم مسؤولان حکومتي با مردم
برخورد باز و خوش:
رسيدگي اکيد، نه فقط گوش دادن و شنيدن:
9- نفي انحصارطلبي و ريشه‌کن‌سازي عوامل آن
10- مسؤول بودن حکومت نسبت به اعمال کارگزارانش
11- حقّ عدم اطاعت از حکومت در صورت تخلّف از قانون
حقوق اجتماعي مردم
1- عدالت اجتماعي
2- شايسته سالاري
3- امنيت اجتماعي (تأمين)
4- توسعه و اصلاحات اجتماعي
حقوق فرهنگي مردم
1- آموزش و پرورش
2- نصيحت و خيرخواهي
3- احياي ارزشهاي الههي (و جلوگيري از تهديدها)
4- حفظ سنّتهاي ارزشمند گذشتگان
حقوق اقتصادي مردم
1- عدالت اقتصادي
الف) توزيع منابع طبيعي و درآمدهاي عمومي :
ب) استرداد ثروتهاي نامشروع:
ج)موازنه اقتصادي:
د) تأمين اجتماعي :
هـ) کار :
2- امنيت اقتصادي
3- مديريت اقتصادي
حقوق قضايي مردم
لزوم اجراي قوانين و حدود الههي
عدالت قضايي (اجراي دقيق عدالت)
نصب قاضيان شايسته:
آزادي کامل در طرح دعوا و دفاع از خود
اصول کلّي حاکم بر اجراي عدالت :
نفي آزار و شکنجه :
5- جبران خسارتهاي قضايي
6- به روز بودن کار قضايي
حقوق سياسي حکومت
وفاداري و پاي بندي به تعهّدات بيعت
سازماندهي و بازرسي
3- حقّ اقامه نمازهاي جمعه و عيدين
حقوق نظامي دفاعي حکومت
17- حق بسيج عمومي براي دفاع از نظام و قلمرو اسلام
تبصره 1: حقّ تشخيص جنگ يا صلح :
تبصره 2: حقّ تأمين نيازهاي مالي حکومت:
2- حقّ عفو اسيران جنگي
حقوق منتقدان ، مخالفان و دشمنان
احکام مربوط به گروههاي سه‌گانه
ويژگي‌هاي بغاه:
نحوه برخورد با بغاة:
مبناي ارزشي جنگ:
حقوق دشمنان
1- مذاکره قبل از اقدام نظامي :
نهي از پيشگامي در جنگ
حقوق جنگي دشمن:
برخي از جلوه هاي رحمت امير المؤمنين (ع) نسبت به دشمن
حقوق مجرمان و محکومان، منحرفان و گمراهان
الف) حقوق مجرمان و محکومان
اجراي عدالت به همراه لطف و محبّت :
عفو در صورت وجود مصلحت:
جرم شخصي:
جرم اجتماعي :
جرم دو بعدي :
ب) حقوق گمراهان و منحرفان
حقوق اقليّتها
کفّار
حقوق اقليّتها (کفّار)
الف) حقوق انسان:
ب) حقوق کفّار ذمّي (17 اهل کتاب):
بيمه و تأمين اجتماعي اقليّتها
حرمت پيمان نامه ها با کفّار:
حقوق قضايي اقليّتها :
نکته اول _ استقلال قضايي اقليّتها
نکته دوم _ تساوي (يا برابري) با مسلمانان در حقوق قضايي، [تساوي در برابر قانون]