قضاياى شرطيّه مركّب از دو يا چند قضيّه حمليه اند. در اين قضايا مفاد يك طرف ( مقدّم ) مشروط و معلّق به طرف ديگر ( تالى ) است . در قضاياى شرطيّه ، مقدّم و تالى ، خود، قضيّه اند، ولى به وسيله حرف شرط استقلال مفهومى خود را از دست داده و معلّق و مشروط به يكديگر شده اند.
قـضـايـاى شرطيّه در تقسيم نخست به متّصله و منفصله تقسيم مى شوند. در قضاياى متّصله ميان مـقـدّم و تـالى گـونـه اى مـصاحبت يا پيوستگى و تلازم است . در اين گونه قضايا ميان مقدّم و تالى تقدّم واقعى وجود دارد و اشتراط ميان آن ها آشكار است .
در قـضـايـاى مـنـفـصـله ، مـيـان مـقـدّم و تـالى گـونـه اى عـنـاد و تقابل است در واقع وجود و تحقق هر يك از مقدّم و تالى مشروط و معلّق به عدم ديگرى است .
منطقيان مسلمان ، به اعتبارگونه عناد، قضيّه شرطيّه منفصله را بر سه قسم دانسته اند:
اوّل ـ منفصله حقيقيّه ؛
دوم ـ مانعة الجمع ؛
سوم ـ مانعة الخلو.
دو قـضـيـّه مـنـفـصـله حـقـيـقـيـّه ، نـه اجـتـمـاع پـذيـرنـد و نـه قـابـل ارتـفـاع . امـّا مـقـدّم و تـالى در قـضـيـّه مـنـفـصـله مـانعة الجمع ، اجتماع پذير نيستند ولى قـابـل ارتـفـاعـنـد. و دو قـضـيـّه مـنـفـصـله مـانـعـة الخـلو ارتـفـاع پـذيـر نـيـسـتـنـد، ولى قابل جمعند.
1 ـ قضيّه شرطيّه را تعريف كنيد و اقسامش را بنويسيد.
2 ـ قضيّه شرطيّه متّصله بر چند قسم است ؟ توضيح دهيد.
3 ـ اقسام قضيّه شرطيّه منفصله را بنويسيد.
4 ـ معناى كلّيّت و جزئيّت در قضاياى شرطيّه را توضيح دهيد.
5 ـ ملاك صدق و كذب در قضاياى شرطيّه را بنويسيد.
مـبـحـث تـقـابـل ، مبحثى منطقى و فلسفى است . فيلسوفان در باب (وحدت و كثرت ) برآنند كه يكى از عوارض و احكام وحدت (هوهويت ) يا (اين همانى ) است و (هوهويت ) گونه اى اتحاد است و هـر اتـحادى ، مشروط به كثرت است . از عوارض كثرت ، (غيريّت ) است و غيريّت داراى انواعى است كه يكى از آن ها (تقابل ) ناميده مى شود.
تقابل نيز داراى انواع و اقسامى است .
از ديـدگـاه مـنـطـقـى ، چـون دو امـر نـسـبـت بـه يكديگر سنجيده شوند، يا آن ها را مى توان بر يـكـديـگـر حـمـل كـرد و يـا نـه . اگـر بـتـوان آن هـا را بـر يـكـديـگـر حـمـل كـرد مـيـانـشـان (اتـّحـاد) و (هـوهـويـت ) حـاكـم اسـت و اگر نتوان آن ها را كاملاً بر يكديگر حـمـل كـرد، مـيـانـشـان (مـغـايـرت ) اسـت و مـغـايـرت بـر چـنـدگـونـه اسـت : تماثل ، تخالف و تقابل .