مـنـظـور از روش هـاى فـكـرى اسـلامـى ، مشرب ها و نحله هايى است كه رنگ و بويى فلسفى يا كلامى به خود گرفته اند و در حوزه جهان بينى اسلامى جاى دارند. اين روش ها عبارتند از:
الف ـ روش فلسفى مشّائى ( استدلالى )؛
ب ـ روش فلسفى اشراقى ؛
ج ـ روش سلوك عرفانى ( عرفان نظرى )؛
د ـ روش كلامى ؛
ه ـ روش حكمت متعاليه .
واژه مـشـّاء در لغـت بـه مـعـنـاى (بـسـيـار راه رونـده ) اسـت و ايـن روش در كـشـف حـقـايـق تنها بر اسـتـدلال و بـرهان تكيه مى كند و مى خواهد با بهره گيرى از بديهيات عقلى و موادّ برهانى و اشـكـال چهارگانه (قياس )، به مطلوب دست يابد. بيشتر قدماى فيلسوفان مسلمان ، پيرو اين مـشـرب بـوده انـد. واژه اشراق ، به معناى (تابش نور) است . اين روش ، براى كشف حقايق ، بر استدلال و برهان عقلى و مجاهدت قلبى و تصفيه نفس تكيه مى كند.
هـدف روش سـلوك عـرفـانـى ، رسـيـدن بـه حـق اسـت و حـق واقـعـى را خـداونـد مـتـعـال مـى دانـد و بـراى سـيـر و سـلوك عـرفـانـى مـراتـب و مـنـازلى قـائل اسـت و در راه شـنـاخـتـن حـق تـعـالى بـه اسـتـدلال و بـرهـان عـقـلى اعـتـمـادى نـدارد و پاى استدلال را در اين راه چوبين ميداند.
روش كلامى همانند روش مشّائى است ، ولى داراى دو تفاوت عمده با آن است :
1 ـ متكلّمان در استدلال هاى خود از اصول عقل عملى وجدانى بهره مى جويند و نقطه آغاز آنان ، حسن و قبح عقلى است كه فيلسوفان مشّائى آن هـا را تـنـهـا در دايـره زنـدگـى انـسـان مـعـتـبـر مـى دانـنـد و تـنـهـا در صـنـاعـت جدل ، از آن سود مى برند نه در برهان .
2 ـ متكلّم از پيش ، خود را به دفاع از حريم دين متعهد كرده است ، ولى فيلسوف چنين نيست .
حكمت متعاليه روشى است ويژه براى سير و سلوك عقلانى در الهيات اعم و اخص ، ولى اين روش در عرض روش هاى پيش نيست ، بلكه شيوه اى نو در تكيه بر مبانى و كيفيّت تحقيق در فلسفه اولى اسـت كـه بـراساس آن اختلاف و نزاع ميان روش هاى مختلف فلسفى ، عرفانى و كلامى از ميان مى رود.
1 ـ روش هاى فكرى اسلامى را نام ببريد.
2 ـ معناى (اشراق ) و (مشّاء) در لغت چيست ؟ امتياز و اختلاف آن دو در چيست ؟
3 ـ موضوع عرفان نظرى چيست ؟ توضيح دهيد.
4 ـ وجه اختلاف عرفان نظرى با فلسفه اشراق چيست ؟
5 ـ وجوه اختلاف روش كلامى با فلسفه مشّاء چيست ؟
6 ـ آيا روش حكمت متعاليه ، التقاطى است ؟ توضيح دهيد.