25-1- با تأسيس دانشگاه تهران در سال 1312 ه.ش . فصل نويني در حوزه علمي و فلسفي تهران گشوده شد و عرصه جديدي جهت ارائه معارف الهي و حكمت و عرفان باز شد و از اولين كساني كه موجبات پيوند و تفاهم حوزه هاي علمي قديم را با عرصه هاي دانشگاهي جديد فراهم آورد علامه مهدي الهي قمشه اي بود .
وي علاوه بر تدريس حكمت و منطق و ادبيات در مدرسه ي سپهسالار - كه به دانشگاه معقول و منقول تبديل شده بود- در دانشگاه تهران نيز به تدريس فلسفه و زبان پرداخت و با نگارش رساله « توحيد هوشمندان » به دريافت درجه دكتري نائل گرديد. او در سال 1318 ه . ق . در قمشه اصفهان به دنيا آمد. نياكان او از سادات بحرين بوده كه در زمان نادرشاه افشار به قمشه هجرت كرده بودند .
« حاج ملاابوالحسن بن حاج عبدالمجيدبن حاج محمدرضا بن حاج عبدالملك بن حاج شيخ جعفر السيدالبحريني رحمهم اللّه تعالي .»
مهدي پس از طي مقدمات در قمشه و تسلط در ادبيات عرب در سن چهارده سالگي پدر و مادرش را از دست داد و علي رغم مخالفت برادر بزرگ تر به اصفهان هجرت نموده به مدرسه ي صدر وارد شد و يك سال از محضر شيخ محمودحكيم خراساني و آقاسيّدحسن مدرس استفاده نمود. پس از آن به جوار امام رضا(ع ) رفته در مدرسه ي نواب اقامت گزيد و با تحمل سختي و قناعت تحصيل علم نمود. از اساتيد به نام او در حكمت و عرفان كه از آبشخور مكتب فلسفي و عرفاني تهران سيراب گشته و بساط تدريس در مشهد الرضاي خراسان گشوده عبارت بودند از :
1- آقابزرگ حكيم مشهور به ميرزاعسگري شهيد
2- آقاشيخ اسداللّه يزدي از شاگردان حكماي اربعه تهران بوده كه در حكمت و منطق و عرفان و هيئت و برخي از علوم رياضي مهارت داشته است و حكيم الهي قمشه اي شرح فصوص قيصري را در محضر وي قرائت نمود، درباره درس استاد خود گويد :
« شيخ اسداللّه بزدي به ما توصيه كرد بي وضو در اين درس وارد نشويد .»
3- حاج فاضل رازي تهراني (م 1341 ه.ق .)، شاگرد حكماي اربعه تهران و از اساتيد حكمت و عرفان در عصر خود . اساتيد ديگر حكيم الهي قمشه اي در مشهد عبارت بودند از: حاج آقاحسين قمي ، فاضل برسي ، حاج ميرزاحسن فقيه سبزواري خراساني .
حكيم الهي قمشه اي بيش از سي و پنج سال در مدرسه ي سپهسالار - دانشكده معقول و منقول - به تدريس حكمت و فلسفه پرداخت و در همان حال و پس از بازنشستگي شاگرداني خصوصي در منزل داشت كه از آن جمله اند: استاد حسن زاده آملي ، استادجوادي آملي و استاد محمدرضارباني تربتي (ره ).
25-2- حكيم الهي قمشه اي طي عمر خود خدمات شايان به فرهنگ و ادب و حكمت نمود و از آثار گرانبهاي او كه در خانه هر ايراني وجود دارد ترجمه سليس و روان او از قرآن مجيد است . از آثار استاد عبارتند از :
1- حكمت الهي در شرح فصوص الحكم فارابي
2- توحيد هوشمندان به عنوان رساله دكتري
3- تصحيح و حاشيه بر تفسير ابوالفتوح رازي
4- ترجمه صحيفه ي سجاديه
5- ترجمه مفاتيح الجنان
6- مشاهدات العارفين في احوال السالكين الي اللّه كه تاكنون به چاپ نرسيده
حكيم الهي قمشه اي كتاب و كتابخانه اي نداشته ، بسيار قانع و خوش روي و خوش محضر و بي اعتنا به مقامات دنيوي بوده با روحيه ي بي نيازي و استغنا و دوري از تعلقات دنيوي زندگي مي نموده است . سقف خانه اش
حصير و چوب هيز مي بود و برق نكشيده بوده مي فرمود برق را در پشت بام كشيده ايم . بسيار عفت كلام داشته از لغو اعراض مي كرده است . مهدي الهي قمشه اي