نبوت از شؤون بسيار مهم فرستادگان الهى است و دانشمندان اسلامى در مورد پيامبر اسلام نيز نبوت را نخستين و بارزترين شأن او مىدانند. نبى اگر از ماده نبى از نبوت به معناى رفعت است ونبى را به سبب جايگاه بلند او نسبت به ساير مردم بدين نام خواندهاند.(1) (2)
و كسايى گفته است: النبى الطريق والأنبياء طُرق الهدى.(3)
درباره رسول بايد گفت معناى لغوى آن از رَسْل است كه بهگفته راغب بهمعناى برانگيختن با نرمش و ملايمت است.(4) و در اصطلاح، برنده سخن و حامل پيام و صاحب رسالت.
به هر حال، نبى و رسول، صرف نظر از مصاديقشان هر دو براى بشارت و انذار و ديگر وظايف هدايتى مبعوث مىشوند.
پيامبران بسيارى در طول تاريخ براى هدايت بشر مبعوث شده و هر يك داراى رتبهاى خاص از قرب به درگاه الهى و منزلت آسمانى بودهاند و بنا به مشيت الهى در شرايط مكانى و زمانى خاص، براى هدايت مردم مبعوث شدهاند. برخى از ايشان به عنوان نبى و برخى به عنوان رسول و برخى با هر دو عنوان و برخى با لقب اولوالعزم شهرت يافتهاند.
درباره تفاوت نبى و رسول:
آنچه مىتوان پذيرفت اين است كه نبى از نظر مصداق (نه از نظر مفهوم) اعم از رسول است، يعنى همه پيامبران داراى مقام نبوت بودهاند، ولى مقام رسالت اختصاص به گروهى از ايشان داشته است و حسب روايتى تعداد رسولان 313 نفر مىباشد و طبعاً مقام ايشان بالاتر از مقام انبيا خواهد بود، چنان كه خود رسولان هم، از نظر مقام و فضيلت يكسان نبودهاند.(5)
با توجه به عدم اشاره قرآن به عدد پيامبران، ناگزير از مراجعه به روايات در اين خصوص هستيم. مطابق روايات مشهور، 124 هزار نبى از سوى خدا به سوى بشر گسيل شدهاند. در حديث امام رضا مىخوانيم كه پيامبر فرمود: (6)
علامه طباطبايى در جمعبندى روايات اين بخش مىگويد:
آنچه روايات دلالت مىكند روايات آحادى است مختلف المتون كه مشهورترينشان روايت ابوذر از رسولخداست كه فرموده:
إن الانبياء مائة وأربعة وعشرون ألف نبىّ والمرسلون منهم ثلاثمائة وثلاثة عشر نبياً؛(7)
تعداد پيامبران 124 هزار و از اين ميان عدد رسولان 313 است.(8)