بازشناسى واژهها و مفاهيم كليدى در هر پژوهش، بى ترديد در رفع ابهام و شتاب بيشتر و پايايى تحقيق تأثير بسزايى دارد. اين كار در واقع به مفهوم درك صحيح موضوع مورد بحث است كه بررسى و حلّ مسأله را نيز ميسّرتر مىسازد؛ به ويژه در مقولههاى اجتماعى، سياسى و مذهبى، كه به سبب كاربرد وسيع واژگان و عدم دقت علمى در استعمال آنها، همواره با نوعى اختلاط مفاهيم وامتزاج معانى مواجهيم.
بنابراين، پيش از ورود به متن پژوهش، با نگرشى ويژه و دقيقتر به بررسى واژههاى كليدى اين نوشتار مىپردازيم.
مهمترين واژههاى مورد نظر عبارتند از:
اسوه، تبليغ و شيوه، كه در عنوان پژوهش ذكر شدهاند و از مفاهيم اصلى و كليدى بحث به شمار مىروند.
اسوه كلمهاى قرآنى است كه در عربى كاربرد آن اندك بوده است؛ در قرآن نيز بيش از سه بار به كار نرفته؛ يك بار در مورد پيامبر اكرم(ص) (1) و دو بار در مورد ابراهيم و پيروانش (2)... لَقَدْ كانت لَكُم فِيهم أُسوَةٌ حسنةٌ...»(3). اين واژه به مفهوم الگو در فارسى نزديك و داراى معنايى وزين و پربار است.
هر دوى الگو و اسوه را مىتوان هم به نمونههاى انسانى اطلاق نمود و هم به شيوه و طرز عمل؛ يعنى مىتوان گفت، فلان فرد اسوه يا الگوى سخاوت است و نيز مىتوان گفت:
سخاوت الگو و اسوه نيكويى است.
درباره اصطلاح اسوه، لغت نامه دهخدا مىنويسد:
اسوه، پيشوا، مقتدا، قدوه، پيشرو، خصلتى كه شخص بدان لايق مقتدايى و پيشوايى مىگردد... نمونه پيروى و اقتدا، سرمشق.(4)
شبيه اين معنا را در نثر طوبى مىخوانيم:
اسوه، چيزى است كه بدان تأسى بايد جست و مانند آن عمل بايد كرد، مانند خوى نيك و صفاتى كه در رسول خواهد بود.(5)
دقت كنيم كه لحن آيه مشهور درباره اسوه بودن پيامبر اكرم(ص) نيز اينچنين است، چرا كه مىگويد: