نفس انسان كه دشمن انسان است چگونه دشمنى است ؟
آيا دشمن بودن نفس انسان با انسان به معنى اين است كه احساسات كينه توزانه با انسان دارد يا فقط مى خواهد به هوا و ميل خودش رفتار كند ولى همينكه مى خواهد به هوا و ميل خودش رفتار كند نتيجه اش رفتارى دشمنانه خواهد بود ؟
دومى صحيح است . اين است كه مى فرمايد :
" فاحذروهم " بترسيد و احتياط كنيد از دشمنى اين دشمنها . آن دشمنى كه با چهره دشمنانه با انسان روبرو مى شود خطرش كمتر است از دشمنى كه با چهره دشمنانه روبرو نمى شود و حتى با قصد دشمنى هم روبرو نمى شود .
از اينجا معلوم مى شود كه انسان سه گونه دشمن مى تواند داشته باشد :
دسته اول دشمنانى هستند كه با قصد دشمنى و با چهره دشمنى با انسان روبرو مى شوند كه دشمنهاى آشكار و علنى هستند .
دسته دوم دشمنانى هستند كه با قصد دشمنى و با چهره دوستى با انسان روبرو مى شوند . مسلما خطر دوستان منافق براى انسان از خطر دشمنان صريح بيشتر است .
دسته سوم كسانى هستند كه با چهره دوستى مىآيند و با قصد دوستى هم مىآيند ولى رفتارشان و تقاضاهايشان به گونه اى است كه از تيرباران كردن يك دشمن بيشتر و بالاتر است .
گاهى مادر انسان ضررش براى انسان از هر دشمنى بيشتر و بالاتر است . مادر با چهره دوستى و با قصد دوستى با فرزندش رفتارى مى كند كه دشمن آن گونه رفتار نمى كند .
يك امر كوچك را به عنوان مثال عرض مى كنم :
در بين الطلوعين پدر مى خواهد فرزندش را براى نماز بيدار كند .