قرآن كريم در مورد اينكه هر انسان مسوول ساختن خودش است مى فرمايد :
( " و نفس و ما سويها0 فالهمها فجورها و تقويها0 قد افلح من زكيها0 و قد خاب من دسيها " ) ( 1)
پس از سوگندهاى متوالى كه آخرين سوگندش اين است :
سوگند به اعتدال جان آدمى و خلقت معتدل آدمى جانى كه راه خوبى و بدى به او الهام شده است و خودش با يك الهام فطرى تشخيص خوبى و بدى را مى دهد مى فرمايد رستگار شد آن كه جان خود را پاكيزه كرد .
( " و قد خاب من دسيها " ) و بدبخت و بيچاره شد و ذليل و پست شد آن كس كه جان خود را از آلودگى حفظ نكرد . اين در مورد مسووليتى كه هر فرد نسبت به شخص خودش دارد .
قرآن كريم در مورد مسووليتى كه هر فرد نسبت به ساختن خاندان خودش دارد مى فرمايد :
( " يا ايها الذين امنوا قوا انفسكم و اهليكم نارا وقودها الناس و الحجار " )( 2)
اى[ مومنين] ! خود را نگه داريد و خاندان خود را خود را حفظ كنيد و خاندان خود را يعنى آن كه مسوول حفظ است خودتان هستيد .
حفظ از چه چيز ؟
از آن آتشى كه انسان و سنگ آتشگيره آن هستند . اين هم خودش يك داستانى است . آن چه آتشى است كه آتشگيره اش دو چيز است يكى سنگ است و ديگرى انسان ؟
آتشگيره معمولا بايد چيزى از قبيل پنبه نفت و يا بنزين باشد ولى آنجا يك دنياى ديگرى است در آن دنياى ديگر آتشگيره سنگ است و انسان .
در مورد مسووليت انسان در جامعه انسانى قرآن چنين مى فرمايد :
( " ان الله لا يغير ما بقوم حتى يغيروا ما بانفسهم " )( 3)
خداى متعال وضع ملتى را تغيير نمى دهد مگر آن كه خود آن ملت آنچه را كه مربوط به خودشان است خلق و خو و رفتار و اخلاق و آداب خود را عوض كنند تا خودشان را عوض نكنند خداى متعال وضع آن مردم را عوض نمى كند . هر ملتى خودش مسوول خودش است .
1. شمس 10 - 7 2 . تحريم 6 3 . رعد 11