دو. انتظار و اقسام آن

انتظار، گاهى به معناى احتياج و گاهى به معناى توقّع است. انتظار به معناى احتياج، پيش از دين و دين باورى است؛ ولى انتظار به معناى توقّع، پس از پذيرش دين است؛ يعنى انسان، پس از پذيرفتن دين، چه توقّعى از دين ميتواند داشته باشد؟ و دين كدام اميد و آرزوى اورا برآورده ميسازد؟

تفسير انتظار به معناى احتياج، اين است كه انسان نيازهايى دارد و دين در صدد تأمين آن نيازهاست.

انتظار صادق و كاذب

انتظار دو قسم دارد: انتظار صادق و حق و انتظار كاذب و باطل؛ همان گونه كه تشنگى بردوقسم است: تشنگى كاذب و صادق.

انتظار كاذب، به تعبير قرآن، اُمنيّه اى است كه شيطان آن را به انسان القا و او را با آن سرگرم ميكند:

و لأُمنّينّهم 1 ولى انتظار صادق، انتظارى است كه با واقعيت وجودى انسان هماهنگ و سازگار است؛ مانند انتظار لقاى الهى كه در برخى ادعيه، خداوند را اين گونه مي خوانيم: «غاية المُنى» ؛ 2 «يا غاية امال العارفين» . 3 همچنين مانند انتظار راهيابى به بهشت كه از انتظارات صادق انسان است كه در پرتو ايمان و عمل صالح حاصل مي شود؛ نه اين كه جزء اَماني خاص مسلمانان يا اهل كتاب باشد: وليس بأمانيّكم ولا أمانىّ أهل الكتاب.4

انتظارات را از يك ديگر تمييز دهد و به انتظارات صادق پاسخ دهد؛ چنان كه تشخيص تشنگى صادق از عطش كاذب به عهده پزشك متخصص است. مشخِّص و مميِّز انتظارات صادق از انتظارات كاذب، دين الهى است؛ دينى كه جداكننده تمنّيات كاذب از صادق است و راه تحصيل انتظارات صادق را به انسان ميآموزد.

برخى انتظار بشر از دين را به سرّ رجوع انسان به دين معنا كرده اند؛ چنان كه در گذشته متكلّمان ميگفتند : چرا انسان بايد به دين رجوع كند؟ و اغلب ميگفتند : وجوب شكر مُنعِم ودفع ضرر محتمل، ما را وا ميدارد تا دين را بشناسيم و آن را بپذيريم و به محتواى آن عمل كنيم.

وجود انتظارات حق و باطل بشرى، انسان شناس ماهرى را ميطلبد تا اين

1 . سوره نساء، آيه119 .

2 . بحارالأنوار، ج46، ص81 .

3 . مفاتيح الجنان، دعاي كميل .

4 . سوره نساء، آيه123 .