محمد بن قيس

([ محمد بن قيس بجلى كوفى]) متوفى سنه 151 هاز اصحاب امام باقر و صادق عليهما السلام نجاشى در رجال و شيخ در فهرست و علامه در خلاصه فرموده اند([ : له كتاب قضايا اميرالمؤمنين عليه السلام]) .

محمد بن خالد برقى

([ محمد بن خالد برقى]) از اصحاب امام موسى بن جعفر و امام

رضا و امام جواد عليهم السلام نجاشى گويد([ : له كتب منها كتاب الخطب]) .

محمد بن احمد كوفى صابونى

([ محمد بن احمد بن ابراهيم جعفى كوفى]) معروف به صابونى نجاشى گويد([ : له كتب منها كتاب الخطب]) .

محمد بن عيسى اشعرى

([ محمد بن عيسى بن عبدالله الاشعرى]) نجاشى گويد([ : دخل على الرضا عليه السلام و سمع منه وروى عن ابى جعفر الثانى ( يعنى الامام الجواد عليه السلام ) له كتاب الخطب]) .

جاحظ نخستين كسى كه جامع كلمات قصار امير عليه السلام است

([ ابو عثمان عمرو بن بحر جاحظ]) صاحب([ بيان و تبيين]) متوفى 255 ه صد كلمه از كلمات قصار اميرالمؤمنين عليه السلام را انتخاب كرده است و آن را([ مطلوب كل طالب من كلام اميرالمؤمنين على ابن ابى طالب]) ناميده است و حكم وى درباره آن صد كلمه اين است([ : كل كلمه منها تفى بألف من محاسن كلام العرب]) يعنى هر كلمه آن به هزار كلام نيكوى عرب وافى است . در جلد اول بيان و تبيين ( 1 ) گويد : قال على رحمه الله([ : قيمه كل امرى ء ما يحسن ]) فلو لم نقف من هذا الكتاب الا على هذه الكلمه لوجدناها شافيه كافيه و مجزئه مغنيه بل لوجدناها فاضله عن الكفايه و غير مقصره عن الغايه .

سخنش بطور خلاصه اين است كه اگر در كتاب بيان و تبيين من جز همين يك كلمه اميرالمؤمنين عليه السلام ([ قيمه كل امرى ء ما يحسن ]) نمى بود هر آينه در ارزش كتابم كافى بلكه فوق آنچه مى خواهم حاصل بود . اين صد كلمه منتخب جاحظ را ([ كمال الدين ميثم بن على بن ميثم بحرانى]) معروف به ابن ميثم يكى از شراح نهج البلاغه شرح كرده است و همچنين([ رشيد و طواط]) و([ عبدالوهاب]) شرح كرده اند كه مجموعا در يك مجلد به تصحيح و همت مرحوم محدث ارموى به طبع رسيده است .

1 ص 83 طبع مصر 1380 ه