تاریخ ایران اسلامی

رسول جعفریان

نسخه متنی -صفحه : 223/ 149
نمايش فراداده

زماني‌ كه‌ وي‌ به‌ ري‌ بازگشت‌، طغرل‌ بدانجا وارد شدوشهر را در اختيار خود گرفت‌. او بقاياي‌ اموال‌ آل‌بويه‌ وكاخ‌هاي‌ آنها را تصرف‌كرد. سپس‌ به‌ سوي‌ قزوين‌ رفت‌. مردم‌ اين‌ شهر با پرداخت‌ هشتاد هزار دينار شهر رااز تهاجم‌ تركان‌ نجات‌ دادند.

طغرل‌ به‌ ري‌ بازگشت‌ ومصمم‌ شد تا اصفهان‌ را از تصرف‌ فرامرز فرزندعلاءالدوله‌ كاكويه‌ به‌ درآورد. ابتدا مهاجماني‌ را فرستاد كه‌ اطراف‌ شهر را غارت‌كردند. زماني‌ كه‌ فرامرز شنيد طغرل‌ قصد اصفهان‌ دارد، پيشاپيش‌، كسي‌ را براي‌مصالحه‌ فرستاد. اين‌ مصالحه‌ با پذيرفتن‌ پرداخت‌ مبلغي‌ پول‌ به‌طور سالانه‌ انجام‌گرفت‌. پس‌ از آن‌ طغرل‌ به‌ همدان‌ تاخت‌ وگرشاسپ‌ پسر علاءالدوله‌ را اسير كرده‌شهر را به‌ دست‌ ناصر علوي‌ ـ از خاندان‌ علويان‌ همدان‌ ـ داد. حمله‌ بعدي‌ طغرل‌، دراعزام‌ سپاه‌ به‌ كرمان‌ بود. آن‌ زمان‌ كرمان‌ زير سلطه‌ آل‌ بويه‌ قرار داشت‌. تركان‌ درجنگ‌ شكست‌ خورده‌ بازگشتند.

در سال‌ 437 تركان‌ به‌ فرماندهي‌ ابراهيم‌ ينال‌ باز به‌ همدان‌ ودينور وكرمانشاه‌حمله‌ كردند وتمامي‌ اين‌ مناطق‌ را در تسلط‌ خود درآوردند كه‌ اندكي‌ بعد باز ازدست‌ دادند. در اينجا بود كه‌ براي‌ نخستين‌ بار نيروهاي‌ بويهي‌ بغداد با نيروهاي‌ترك‌ مواجه‌ شدند. سال‌ بعد، طغرل‌ اصفهان‌ را محاصره‌ كرد. فرامرز كه‌ پيمان‌ شكني‌كرده‌ بود، بار ديگر حاضر شد به‌ نام‌ طغرل‌ خطبه‌ خوانده‌ ومالي‌ به‌ وي‌ بپردازد.

در سال‌ 439 طغرل‌ با ابوكاليجار امير بويهي‌ خوزستان‌ وفارس‌ مصالحه‌اي‌ كردوطبق‌ آن‌ قرار شد ابراهيم‌ ينال‌، در همان‌ محدوده‌ جبال‌ مانده‌ وجلوتر نرود. روشن‌بود كه‌ اين‌ مصالحه‌، حتي‌ با ازدواج‌ پسر ابوكاليجار با يكي‌ از شاهدخت‌هاي‌سجلوقي‌، راه‌ به‌ جايي‌ نمي‌برد.

حمله‌ ابراهيم‌ ينال‌ بر نواحي‌ عراق ، قتل‌ وغارتي‌ رابه‌ همراه‌ داشت‌. پس‌ از آن‌ ابراهيم‌ ينال‌، به‌ همراه‌ سپاهي‌ تازه‌ نفس‌ كه‌ از ماوراءالنهرآمده‌ بود، به‌ روميان‌ تاخت‌ وپيروزي‌هايي‌ در آن‌ نواحي‌ به‌ دست‌ آورد. اين‌ اقدام‌، درادامه‌ حركت‌هايي‌ كه‌ تركان‌ به‌ عنوان‌ جهاد با كفّار داشتند، انجام‌ گرفت‌.

تركتازي‌هاي‌ ابراهيم‌ ينال‌ وعدم‌ تسليم‌ همدان‌ به‌ برادر مادريش‌ طغرل‌، سبب‌اختلاف‌ ميان‌ آنها شد. در جنگي‌ كه‌ ميان‌ آنان‌ درگرفت‌، ينال‌ شكست‌ خورد وپس‌ ازتسليم‌ شدن‌، مورد عفو طغرل‌ قرار گرفت‌.

طغرل‌ در سال‌ 442 بار ديگر مجبور شد به‌ اصفهان‌ بتازد؛ زيرا فرامرز براي‌چندمين‌ بار تعهدات‌ خود را با وي‌ زير پا نهاده‌ بود. يك‌ سال‌ تمام‌ شهر در محاصره‌بود تا آن‌ كه‌ تسليم‌ شد. اين‌ بار طغرل‌ براي‌ نگهداري‌ شهر، مجبور شد تا مركزامارت‌ خود را از ري‌ به‌ اصفهان‌ انتقال‌ دهد.

اين‌ زمان‌ قدرت‌ طغرل‌ تثبيت‌ شده‌ بود. خليفه‌ عباسي‌ طبق‌ معمول‌ خلعت‌وحكم‌ فرستاد ودر عوض‌، طغرل‌، ده‌ هزار دينار همراه‌ با هداياي‌ نفيس‌ ديگري‌براي‌ خليفه‌ ودرباريان‌ او فرستاد.

تركان‌ تا سال‌ 443، افزون‌ بر خراسان‌، منطقه‌ جبال‌، شامل‌ ري‌، همدان‌ واصفهان‌را در تصرف‌ داشتند. در سال‌ 444 به‌ سوي‌ فارس‌ لشكركشي‌ كردند. ابتداپيروزي‌هايي‌ به‌ دست‌ آوردند؛ اما در نهايت‌ در نزديكي‌ شيراز شكست‌ خورده‌بازگشتند. از سوي‌ ديگر، شماري‌ از سپاهيان‌ طغرل‌، عازم‌ عراق  شده‌، برخي‌ ازمناطق‌ آن‌ را غارت‌ كردند ومردم‌ بغداد را به‌ وحشت‌ انداختند.

آنچه‌ در پيروزي‌هاي‌ تركان‌ اهميت‌ داشت‌، جداي‌ از شهامت‌ سپاه‌ تازه‌ نفس‌بدوي‌ تركان‌ كه‌ سراسيمه‌ به‌ سوي‌ غنائم‌ مي‌تاختند، اختلافات‌ امراي‌ محلي‌ حاكم‌ درايران‌ بود.

تقريبا در همه‌ بخش‌ها، افراد سرخورده‌ از بويهيان‌ وديگران‌ به‌ طغرل‌مي‌پيوستند وراهنمايان‌ مناسبي‌ براي‌ پيروزي‌هاي‌ بعدي‌ وي‌ بودند. طغرل‌ نيز دربرخورد با آنها راه‌ اعتدال‌ را پيشه‌ كرده‌ با خوش‌رويي‌ از آنان‌ استقبال‌ مي‌كرد. براي‌نمونه‌، ابوعلي‌ فرزند ابوكاليجار ـ كه‌ سال‌ 440 درگذشت‌ وحكومت‌ بغداد وعراق به‌ فرزند ديگرش‌ الملك‌ الرحيم‌ رسيده‌ بود ـ حاكم‌ بصره‌، پس‌ از تصرف‌ اين‌ شهرتوسط‌ الملك‌ الرحيم‌، به‌ طغرل‌ پيوست‌.