اراضى مراتب جسد (قواى جسمانى) پرتو افشانى مىكند. البته شخص در صورتى مىتواند معانى غيبى را بدون واسطه از خداى عليم به ميزان استعداد خود اخذ كند كه از كمّلين و اقطاب باشد. سالكانى كه بدين مرتبه نرسيدهاند، در شهود روحى تابع قطب هستند و به اندازه استعداد خود از قطب يا روح جبروتى و ملكوتى، كه سالك تحت تربيت و حكم او است، حقايق غيبى را شهود مىكند.
پنجم و ششم: مراتب بعدى كشف معنوى، ظهور معانى در مرتبه سرّ و پس از آن، در مرتبه خفى است. كشف حقايق در مرتبه خفى، بالاتر از حد توصيف و بيان است و نمىتوان بدان اشاره كرد. اين معنا اگر براى سالك به صورت ملكه در آيد و امرى مستمرباشد، علم او به علم حق متصل شده، بالاترين مقام كشف و شهود براى او حاصلمىگردد.
بايد توجه داشت كه در بسيارى موارد، به ويژه مكاشفات صورى مربوط به امور اخروى، كشف صورى همراه با آگاهى از معانى غيبى و در بردارنده كشف معنوى است و اين نوع كشف، ارزشمندتر و يقينآورتر از كشف معنوى محض است؛ زيرا ميان صورت و معنا جمع كرده است.
اين نوع مكاشفات نيز داراى مراتبى است. بالاترين مرتبه آن، شهود اعيان ثابت در حضرت علم الهى است.(1) در اين مرتبه، سالك از اعيان اشيا و استعدادها و احوال و آثار آنها در علم ازلى و كيفيت ظهور و بروز وجود آنها در خارج و نيز علم به ارتباط ميان حق و خلق و به طور كلى، از نظام هستى آگاهى مىيابد و به اين علم، كه برترين و بالاترين علوم است، سرّ القدر گفته مىشود. كسى كه از سرّ القدر آگاه باشد، از اسرار هستى و احوال و افعال بندگان آگاه بوده، قانون هستى و مسيرى را كه هر موجودى درپيش دارد، به خوبى مىداند.
از نظر ابنعربى انبياى الهى از جهت ولايت، از سرّ القدر آگاهند؛ اما از جهت رسالت چنين علمى ندارند. توضيح اين كه پيامبران از آن جهت كه رسول و حامل رسالت الهى هستند، احكام الهى را دريافت مىكنند كه متعلق به افعال امت ايشان و موجب صلاح
1. ابنعربى، فصوصالحكم، تصحيح ابوالعلاء عفيفى، ص 60 و 132.