قرآن در قرآن

1- البته در مورد جداسازى نام هاى قرآن از اوصاف آن اختلاف است . برخى از محققان تنها يـك نام براى اين كتاب آسمانى قايلند و آن هم (قرآن ) است و ساير نام ها را جزو اوصاف آن مى شمارند. برخى ديگر در شمارش نام هاى قرآن افراط نموده و اوصاف را نيز به عنوان نام ذكـر كـرده و نـام هـاى قرآن را گاهى به 55 اسم رسانده اند. (زركشى در البرهان ، ج 1، ص 272 اين قول را نقل كرده است .) ما در اين بخش ، با توجه به عدم ثمره عملى اين بحث ، مطابق نظر مشهور، چند اسم را به عنوان نام و چند اسم را به عنوان وصف قرآن ياد مى كنيم .

2- البـته اين لفظ دو مرتبه ديگر نيز در سوره اسراء، آيه 78 به كار رفته كه منظور از آن ، نماز صبح است .

3- حشر (59)، آيه 21.

4- براى اطلاع بيشتر ر. ك . به : تاريخ قرآن ، محمود راميار، ص 12 ـ 23.

5- تاريخ قرآن ، محمود راميار، ص 27.

6- كهف (18)، آيه 1.

7- المفردات ، راغب اصفهانى ، مجمع البحرين ، فخرالدين طريحى ، واژه (فَرَقَ).

8- فرقان (25)، آيه 1.

9- انبياء (21)، آيه 48.

10- حجر (15)، آيه 9.

11- اسراء (17)، آيه 9.

12- تـفـسـيـر نـمـونـه ، نـاصـر مـكـارم شـيـرازى و ديـگـران ، ج 12، ص 36 و 37، بـا دخل و تصرف .

13- انبياء (21)، آيه 50.

14- تفسير نمونه ، ج 15 ، ص 186 .

15- همان ، ج 13، ص 426.

16- يونس (10)، آيه 57.

17- تفسير نمونه ، ج 12، ص 237.

18- لقمان (31)، آيه 2.

19- نحل (16)، آيه 89.

20- بروج (85)، آيه 21.

21- واقعه (56)، آيه 77.

22- تفسير نمونه ، ج 23، ص 267.

23- تغابن (64)، آيه 8.

24- ابراهيم (14)، آيه 1.

25- اعراف (7)، آيه 203.

26- ابراهيم (14)، آيه 52.

27- مدّثّر (74)، آيه 54.

28- حجر (15)، آيه 1.

29- زمر (39)، آيه 23.

30- نساء (4)، آيه 174.

31- فصّلت (41)، آيه 42.

32- زخرف (43)، آيه 4.

33- كهف (18)، آيه 2.

34- انعام (6)، آيه 157.

35- نحل (16)، آيه 102.

36- شعراء (26)، آيه 192.

37- آل عمران (3)، آيه 103.

38- انعام (6)، آيه 93.

39- طارق (86)، آيه 13.

40- نـور (24)، آيـه 1: (سـوره اى اسـت كـه آن را نازل كرده ايم .) 41- يونس (10)، آيه 38 (بگو اگر مى توانيد سوره اى مانند آن بياوريد.) 42- انـفـال (8)، آيـه 2 (و هـنـگـامـى كه آيات قرآن بر آن ها خوانده مى شود بر ايمانشان افزوده مى گردد.) 43- فـصـّلت (41)، آيـه 3: (كـتابى كه آياتش هر مطلبى را در جاى خود بازگو كرده ، درحالى كه به عربى فصيح است .) 44- آل عمران (3)، آيه 49.

45- حجر (15)، آيه 77.

46- ر. ك . به : الاتقان ، جلال الدين سيوطى ، ج 1 و 2، ص 231.

47- مجمع البيان ، فضل بن حسن طبرسى ، ج 1، ص 11؛ گفتنى است كه تعداد آيات قرآن هـاى كـنـونى نيز كه به خط عثمان طه است ، همين عدد 6236 آيه مى باشد؛ ر. ك . به : المعجم الاحصائى لالفاظ القرآن الكريم ، محمود روحانى ، ص 26.

48- الرحمن (55)، آيه 64.

49- مجمع البيان ، ج 1، ص 514.

50- بقره (2)، آيه 281.

51- مجمع البيان ، ج 10، ص 394.

52- همان ، ج 1، ص 61 ـ 62.

53- مجمع البيان ، ج 1، ص 61 ـ 62.

54- تحريرالوسيله ، امام خمينى (ره )، ج 1، ص 149.

55- ر. ك . به : تاريخ قرآن كريم ، سيد محمدباقر حجتى ، ص 95 ـ 99.

56- تحريرالوسيله ، ج 1، ص 160.

57- (طـُوَل ) جـمـع (طـُولى ) بـه مـعـناى طولانى است . چون اين هفت سوره طولانى ترين سوره هاى قرآن هستند. به اين نام خوانده مى شوند.

58- ظـاهـراً (مـثـانـى ) از تـثـنـيـه اسـت يـعـنـى : هـفـت سـوره دوم پـس از هـفـت سـوره اول .

59- از كلمه (ماءه ) به معناى صد است و نام سوره هايى است كه بيش از صد آيه دارند.

60- سوره هايى كه كوتاهند ولى تعدادشان زياد است و با جمله (بسم الله الرحمن الرحيم ) بين آن ها فاصله و جدايى افتاده است .

61- هود (11)، آيه 11.

62- قرآن در اسلام ، علامه طباطبايى (ره )، ص 33.

63- زمر (39)، آيه 23.

64- آل عمران (3)، آيه 7.

65- قيامة (75)، آيات 22 ـ 23.

66- انعام (6)، آيه 103.

67- با استفاده از كتاب آشنايى با قرآن مجيد، مرتضى مطهرى ، ص 23 و 24.

68- آل عمران (3)، آيه 8: (رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ اِذْ هَدَيْتَنا وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً اِنَّكَ اَنْتَ الْوَهّابُ) 69- البـيـان ، ابـوالقـاسـم خـويى ، ترجمه محمدصادق نجمى و هاشم هريسى ، ج 2، ص 12، 26 و 30.

70- بقره (2)، آيه 106.

71- نحل (16)، آيه 101.

72- نظير سوره مؤ منون ، آيه 50 و اعراف ، آيه 73.

73- بحارالانوار، محمدباقر مجلسى ، ج 35، ص 376 به بعد.

74- اين اشكال و پاسخ آن را از كتاب البيان ، ترجمه محمدصادق نجمى و هاشم هريسى ، ص 16 تا 18 نقل كرديم .

75- با استفاده از: مبانى و روشهاى تفسير قرآن ، عميد زنجانى ، ص 63 و ترجمه تفسير الميزان ، ج 3، ص 35.

76- قرآن در اسلام ، ص 35 ـ 38.

77- زخرف (43)، آيات 1 ـ 4.

78- واقعه (56)، آيات 77 ـ 80.

79- هود (11)، آيه 1.

80- ترجمه تفسير الميزان ، ج 10، ص 202.

81- همان ، ص 205.

82- همان ، ج 18، ص 122.

83- تفسير سوره حمد، امام خمينى ، ص 66.

84- صحيفه نور، ج 19، ص 18.

85- البـته بر اين مبنا كه واو در آيه ، ابتداى كلام و بعد از آن ، جمله اى جداگانه باشد. ولى بـعـضـى واو را عـطـف و (راسـخـون ) را هـم بـنـابـر آيـه ، عـطـف بـه الله و عـالم بـه تاءويل مى دانند. (ر. ك .

به : تفسير نمونه ، ج 2، ص 327 ـ 328 و ترجمه تفسير الميزان ، ج 3، ص 42 ـ 44).

86- با استفاده از: قرآن در اسلام ، ص 39.

87- (مـعـجـزه ) هـمـواره با (تحدّى ) همراه است . آورنده معجزه ادعا مى كند كه من اثرى را عرضه كرده ام كه آن را خداوند، تنها در اختيار من قرار داده و به هيچ كس توان انجام آن را نداده اسـت و هـر كس در اين باره شك و انكارى دارد، شبيه آن را عرضه كند و اگر نتوانست ، عذرى در ترك ايمان نخواهد داشت .

88- پـيـامـبـر(ص )غـيـر از قـرآن ، مـعـجـزات ديـگـرى هـم داشته است كه در روايات و اخبار تاريخى ، از آن ها حكايت شده و به برخى از آن ها مانند شق القمر در قرآن اشاره گرديده است .

89- كـتـاب دلائل النـبوة ، اثر احمد بن حسين بيهقى (384 ـ 458 ه‍ ـ ق ) كلام مشهورى را از (وليـد بـن مـغـيـره مـخـزومـى )، يـكـى از سـخـن دانـان بـليـغ مـعـاصـر نزول قرآن ، نقل مى كند كه ترجمه آن چنين است :

(... به خدا قسم ، گفتار او به هيچ يك از اشعار شبيه نيست . سخنى كه مى گويد سخت شيرين اسـت ؛ گـويى آن را