ستيزه‌جويي و جدل در مسائل علمي كه موجب عدم پذيرش حق وناخوش انگاري آن مي‌شود، با هدف آشكار نشدن برتري ديگران در بحث‌علمي انجام مي‌شود. استمرار اين حالت ناپسند سبب مي‌شود عادت و طبيعت‌ثانوي فرد گردد؛ به گونه‌اي كه در برابر هر سخني ـ حتي اگر حق باشد ـ براي‌اظهار فضل و خرده‌گيري از طرف مقابل، حالت جدل و اعتراض،اشكال‌تراشي در دلش برانگيخته مي‌شود. انسان لجوج تا آن جا پيش مي‌رودكه استواري انديشه‌اش را به طور كلي از دست مي‌دهد؛ به تناقض فكري دچارمي‌شود و از شناخت صحيح محروم مي‌ماند. امام علي(ع) مي‌فرمايد:
كسي كه به وسيله كلام باطل بسيار به مجادله و گفت‌وگو پردازد،نابينايي‌اش در برابر حق پيوسته خواهد بود.
لجاجت و ستيزه جويي، حجابي ضخيم در مقابل ديدگاه عقل انسان‌ها فرومي‌كشد و به آن‌ها اجازه نمي‌دهد واقعيت‌ها را ببيند.
امير مؤمنان علي(ع) مي‌فرمايد:
كسي كه به لجاجت خود استمرار بخشد همان شخص واژگون قلبي‌است كه خدا پرده ناآگاهي بر جان او كشيده و بلاي تيره روزي را گردسرش گردانيده است.
آرزوي معقول عيب نيست و حتي عامل تلاش براي ساختن آينده است.آنچه عيب به شمار مي‌آيد، آرزوهاي دور و دراز و غيرمنطقي است كه برروي عقل پرده مي‌افكند، تمام فكر انسان را به خود مشغول مي‌سازد، و او راچنان در خيال و پندار فرو مي‌برد كه گاه نقشه‌هايي ناممكن براي زندگي‌اش‌مي‌كشد. آن كه در آرزوي دور و دراز فرو رفته است، گاه براي رسيدن به‌اهداف مادي برنامه‌هايي مي‌ريزد كه هر كس با يك محاسبه ساده ناممكن‌بودنش را درمي‌يابد؛ و اين است معناي حجاب معرفت. امام علي(ع) در اين‌باره مي‌فرمايد:
آرزوهاي دراز چشم‌هاي بصيرت را كور مي‌كند.
بدانيد آرزوهاي دراز عقل را گمراه و غافل مي‌سازد.
كسي كه به منابع معرفت، ابزارهاي معرفت و ارزش آن‌ها و يا زمينه‌ها وشرايط معرفت بدبين باشد، از آن‌ها فاصله مي‌گيرد و به محدوديت و انحراف‌علمي و معرفتي دچار مي‌شود؛ چنان كه امام علي(ع) مي‌فرمايد:
كسي كه سوء ظن داشته باشد، وهم و انديشه‌اش بد خواهد شد.
با تداوم پيروي از گمان‌هاي بي‌اساس و پندارهاي باطل، به تدريج عقل‌دگرگون مي‌شود و انسان از معارف ناب و خالص دور مي‌گردد.
عجله و سطحي‌نگري و ترك تدبير بر درك و ديد انسان پرده مي‌افكند تاآن جا كه بدي را نيكي و بدبختي را خوشبختي و بيراهه را صراط مستقيم‌مي‌پندارد. انسان عجول هر گاه چيزي مي‌طلبد، درباره صلاح و فساد آن‌نمي‌انديشد، بي‌مطالعه در پي آن مي‌رود و چه بسا زيان مي‌بيند. او تفاوت خيرو شر را در نمي‌يابد و چنان به باطل هجوم مي‌برد كه گويا به سوي حق‌مي‌رود. امام علي(ع) در اين باره مي‌فرمايد:
نتيجه عجله و شتاب زدگي لغزش و خطا است. كسي كه بر مركب‌عجله سوار شود، سقوط خواهد كرد.