اندیشه سیاسی فیض کاشانی

علی خالقی

نسخه متنی -صفحه : 148/ 94
نمايش فراداده

‌ فرمان نبرد از دين بيرون رود، بعضى از احكام را بيان روشن كرده‏اند، چنان‏كه كسى را در ترك آن عذرى نمىماند و بعضى را مبهم و مشتبه گذاشته‏اند تا بندگان را در آن بيازمايند و امتحان نمايند، هركه رعايت احتياط در آن كند درجات عاليه در آخرت به پاداش آن به او دهند و هركه رعايت نكند از آن درجات محروم ماند، بلكه گاه باشد كه به شومى رعايت نكردن آن، از توفيق يافتن فرمان‏برى واجبات نيز محروم شود.

باز مردمان در فرمان‏برى به تفاوت‏اند، از جهت تفاوت مراتب محكمى اعتقاد و زيادتى يقين، و صفاى اخلاص و مراتب تن دادن به همه كردنىها و ناكردنىها، يا بعضى دون بعضى به آسانى و نشاط، يا به دشوارى و دلتنگى، باز بعضى به دل و زبان و تن و روان مىگروند و اطاعت مىكنند؛ چون مؤمنان صادق‏الايمان، و بعضى به دل منكرند و به زبان اقرار مىنمايند؛ چون منافقان، و بعضى به زبان منكرند و به دل معتقد؛ چون يهودمنشان كه حق را دانسته از حسد يا تكبر انكار مىكنند، و بعضى به دل و زبان هر دو منكرند؛ چون كافران جاحد، و بعضى به هر دو معترف‏اند، ليكن احكام را كج مىفهمند؛ چون گمراهان، و بعضى معترف‏اند و راست مىفهمند، ليكن تن در نمىدهند به همه كردنى و ناكردني؛ چون غاصبان و فاسقان، و باز هر يك از اين گروه را درجات بسيار و مراتب بىشمار است.

باب سيم: در شناخت طبع

كه آن‏را هوا نيز گويند. طبع قوتى است در آدمى كه به آن قوت، بعضى چيزها را موافق و ملايم خود مىشمرد و بعضى را منافى و ناملايم مىداند، خواه آن چيز، ملايم يا ناملايم باشد در واقع يا نه و خواه سودمند باشد او را يا نه، يا زيان رساند او را يا نه. پس آن‏چه را ملايم شمرد سعي