قَسوَةُ القَلبِ :
سخت دلى

الكتاب

ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ فَهِيَ كَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الأَنْهارُ وَ إِنَّ مِنْها لَما يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ وَ إِنَّ مِنْها لَما يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللّه ِ وَ ما اللّه ُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ» . (1)

(انظر) الأنعام: 43 ، الزمر: 22.

الحديث

17116- الإمامُ عليٌّ عليه السلام : قَلبُ الكافِرِ أقسى مِن الحَجَرِ . (2)

17117- عنه عليه السلام :
القُلوبُ قاسِيَةٌ عن حَظِّها ، لاهِيَةٌ عن رُشدِها ، سالِكَةٌ في غَيرِ مِضمارِها ، كأنَّ المَعنِيَّ سِواها ، و كأنَّ الرُّشدَ في إحرازِ دُنياها ! (3)

17118- عنه عليه السلام ـ مِن وَصيَّتِهِ لابنِهِ الحسنِ عليه السلام ـ :

إنّما قَلبُ الحَدَثِ كالأرضِ الخالِيَةِ ؛ ما اُلقِيَ فيها مِن شيءٍ قَبِلَتهُ ، فَبادَرتُكَ بالأدَبِ قَبلَ أن يَقسُوَ قَلبُكَ و يَشتَغِلَ لُبُّكَ . (4)

سخت دلى

قرآن

«سپس دلهاى شما بعد از اين [واقعه] سخت گرديد، همانند سنگ يا سخت تر از آن؛ چرا كه از برخى سنگها جويهايى بيرون مى زند و پاره اى از آنها مى شكافد و آب از آن خارج مى شود و برخى از آنها از بيم خدا فرو مى ريزد. و خدا از آنچه مى كنيد غافل نيست».

حديث

17116- امام على عليه السلام : دل كافر، سخت تر از سنگ است.

17117- امام على عليه السلام : دلها در به دست آوردن بهره [معنوى ]خود، سخت گشته اند و از رستگارى خويش، غافل شده اند و در راهى جز مسير خويش ره مى سپرند؛ گويى مقصود چيزى جز [صلاح ]دلهاست و انگار رستگارى آنها در به دست آوردن دنيايشان است!

17118- امام على عليه السلام ـ در سفارش به فرزندش حضرت حسن عليه السلام ـ نوشت: دل جوان، در حقيقت، همچون زمين خالى است كه هر بذرى در آن افكنده شود، مى پذيردش. از اين رو، پيش از آن كه دلت سخت گردد و انديشه ات مشغول و گرفتار شود، به تربيت تو مبادرت ورزيدم.

1-البقرة : 74.

2-جامع الأخبار : 383/1071.

3-نهج البلاغة: الخطبة83.

4-نهج البلاغة : الكتاب 31.