حال از
اين دو احتمالى كه فرض كرديم كدام بهتر است؟

بايد گفت احتمال اولى بهتر است، براى اينكه ظاهر آيه اين است كه مى‏خواهد" اخسرين- زيانكارترين" را منحصر در آنان كرده بفرمايد: اين طايفه از تمامى طوايف گنهكار خاسرترند و نمى‏خواهد بفرمايد: خسران آخرتشان بيشتر از خسران دنيائيشان است.

معناى" اخبات" و مراد از اخبات
...

معناى" اخبات" و مراد از اخبات مؤمنين به سوى خدا و بيان اينكه وصف:" وَ أَخْبَتُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ" در آيه شريفه، به طايفه خاصى از مؤمنين اشاره دارد ‏

" إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ ..."

راغب در مفردات گفته است: كلمه" خبت" به معناى زمين مطمئن و محكم است، و وقتى گفته مى‏شود:" أخبت الرجل" معنايش اين است كه تصميم گرفت به زمينى محكم برود، و يا در آن زمين پياده شد، نظير كلمه" اسهل و انجد" كه به معناى" به سرزمين هموار رفت، به بلندى رفت" مى‏باشد، و به تدريج در معناى نرمى و تواضع استعمال شده كه در آيه (وَ أَخْبَتُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ" به همين معنا آمده، و نيز در جمله" وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ" به معناى تواضع آمده، مى‏فرمايد افراد متواضع را كه استكبارى از عبادت خدا ندارند بشارت بده، و نيز در جمله" فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ" يعنى دلهايشان براى او نرم و خاشع مى‏گردد «1».

و بنا بر اين، منظور از" اخبات مؤمنين به سوى خدا"، اطمينان و آرامش يافتنشان به ياد او و تمايل دلهايشان به سوى او است، بطورى كه ايمان درون دلشان متزلزل نگشته، به اين سو و آن سو منحرف نشوند و دچار ترديد نگردند، همانطور كه زمين محكم اين چنين است، و اشيايى را كه بر گرده خود دارد نمى‏لغزاند.

بنا بر اين، وجهى نيست براى گفتار آن مفسر «2» كه گفته:

اصل جمله" أَخْبَتُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ"" اخبتوا لربهم" بوده، زيرا نكته‏اى كه در معناى اطمينان هست نكته‏اى است كه بايد با حرف" الى" متعدى شود، نه با حرف" لام".
در اين آيه خداى تعالى ايمان و عمل صالح را مقيد كرده به اخبات، و اين دلالت دارد بر اينكه منظور از اين مؤمنين عموم دارندگان ايمان نيست، بلكه طايفه خاصى از مؤمنين است، و آن افراد خاصى از مؤمنين هستند كه اطمينان به خدا دارند و داراى بصيرتى از ناحيه پروردگار خويشند، و اين خصوصيت همان است كه ما در صدر آيات در تفسير جمله" أَ فَمَنْ كانَ عَلى‏ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ ..." آورده و گفتيم: اين آيات ما بين دو طايفه خاص از مردم مقايسه مى‏كند، يكى آنهايى كه اهل بصيرت الهى‏اند، و يكى آنهايى كه چشم بصيرت خود را از دست داده‏اند.

(1) مفردات راغب، ماده" خبت".

(2) تفسير طبرى، ج 12، ص 16.