لطفا منتظر باشید ...
فلسفي که در متون کلامي مطرح شده‌اند از اين دسته‌اند. اين مسائل را مي‌توان «مبادي علم کلام» نيز
ناميد.مسائل اصلي علم کلام قلمرو گسترده‌اي دارد و علاوه بر بحث‌هاي مربوط به عقايد ديني، در ارتباط با
احکام فرعي و عملي دين نيز مطرح مي‌شوند؛ زيرا در اين باره آنچه بر عهده علم فقه است، استنباط حکم
شرعي از کتاب و سنت است، اما اثبات حکيمانه، عادلانه و عالمانه بودن آنها از وظايف علم کلام است. از
باب مثال، اين مسئله که سهم ارث پسر دو برابر دختر است، هم جنبه فقهي دارد و هم جنبه کلامي؛ جنبه فقهي
آن بيان دليل فقهي و اجتهادي آن است و جنبه کلامي آن حکيمانه و عادلانه بودن آن است.بنابراين آنچه به نام فلسفه يا حکمت احکام شرعي مطرح مي‌شود، ناظر به جنبه کلامي احکام شرعي است و
متکلم در اين باره نيز رسالت تبيين، اثبات و دفاع را بر عهده دارد. از مطالعه احاديث اسلامي به دست
مي‌‌آيد که همان گونه که در زمينه توحيد، نبوت و معاد پيوسته پرسش‌ها و شبهاتي مطرح شده است،
درباره فلسفه احکام شرعي نيز چنين پرسش‌ها و شبهاتي مطرح بوده است و پيامبر اکرم (ص) و امامان معصوم
(ع) در هر دو زمينه به ايفاي رسالت کلام قيام کرده‌اند، چنان که متکلمان اسلامي نيز کمابيش به هر دو
حوزه پرداخته‌اند. شيخ صدوق (متوفاي 381 .ق) همان گونه که کتاب‌هايي را در زمينه توحيد و نبوت و ديگر
مسائل اعتقادي تأليف کرده است، در زمينه فسلفه احکام نيز به تأليف کتاب ارزشمند «علل الشرايع»
اقدام کرده است. پيش از وي فضل بن شاذان (متوفاي 260 .ق) در هر دو زمينه آثاري را تأليف کرده است. حکيم
سبزواري (متوفاي 1289 .ق) نيز در کتاب کلامي خود به نام «اسرار الحکم» به هر دو بخش پرداخته است.
فصل چهارم
علم کلام و علوم ديگر
کلام و علوم درون ديني
علوم بشري را مي‌توان به دو دسته درون ديني و برون ديني تقسيم کرد. تفسير، فقه، حديث و کلام، علومديني يا درون ديني‌اند و فلسفه، رياضيات، زيست‌شناسي، منطق و علوم برون ديني‌اند. علم کلام در
مقايسه با علوم درون ديني نقش مبنايي دارد؛ زيرا چنان که در فصل‌هاي پيشين بيان شد اين علوم در
موضوع خود نيازمند علم کلام‌اند. علاوه بر اين، روش‌ها و انديشه‌هاي کلامي در فهم نصوص ديني نيز
تأثير گذار است.متکلمي که طرفدار نظريه جبر در افعال بشري است آيه «لها ما کسبت و عليها ما اکتسبت»51 را به گونه‌اي
تفسير مي‌کند، و متکلم طرفدار نظريه اختيار به گونه‌اي ديگر. متکلمي که پيامبران را در همه اقوال و
افعالشان معصوم مي‌داند آيه «و عصي آدم ربّه فغوي»52 را به گونه‌اي تفسير مي‌کند، و متکلمي که چنين
عقيده‌اي را درباره عصمت پيامبران ندارد، به گونه‌اي ديگر و
کلام و علوم برون ديني
اگر علم کلام بر علوم درون ديني تأثير مي‌گذارد، از علوم برون ديني غالباً تأثير مي‌پذيرد؛ اگر چهاحياناً بر آنها تأثير نيز مي‌گذارد. برخي از علوم برون ديني از مبادي و مقدمات علم کلام به شمار
مي‌روند؛ مانند منطق، معرفت شناسي و مباحث عمومي فلسفه. از اين رو، متکلمان اسلامي پيش از آن که به
بحث‌هاي کلامي (اعتقادي) بپردازند به مباحث منطق، معرفت شناسي و فلسفه اولي پرداخته‌اند.
