" وَ أَهْلَكَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ"

- يعنى و اهل خود را نيز سوار كن، و اهل هر كس عبارتند از افرادى كه مختص وى باشند نظير همسر و فرزند و همسر فرزندان و اولاد آنان" إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ"، يعنى مگر آن افرادى كه اهل تو هستند، و ليكن فرمان و عهد ما در سابق بر هلاكت آنان گذشته است. و منظور از اين اهل كه قرار شده هلاك گردند يكى همسر خائن آن جناب بوده، به دليل اينكه قرآن كريم در آيه‏اى ديگر فرموده:

" ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَ امْرَأَتَ لُوطٍ كانَتا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبادِنا صالِحَيْنِ فَخانَتاهُما" «1»

و ديگرى پسر نوح بوده كه خداى تعالى در آيات بعد، داستان او را بيان مى‏كند، و نوح (ع) مى‏پنداشته كه استثناء تنها مربوط به همسرش است، بدين جهت خداى تعالى آن را برايش بيان كرده و فرمود كه او اهل تو نيست، او عملى غير صالح است، بعد از اين بيان الهى فهميد كه فرزندش نيز از كسانى است كه ظلم كرده.

" وَ مَنْ آمَنَ وَ ما آمَنَ مَعَهُ إِلَّا قَلِيلٌ"

- يعنى غير اهلت آنان كه از قوم تو به تو ايمان آوردند را نيز سوار كشتى كن، و اما اينكه گفت غير اهلت را سوار كشتى كن، براى اين بود كه اهل آن جناب را قبلا در جمله" و اهلك" بيان كرده بود، و در آخر فرموده كه از قوم نوح جز اندكى به وى ايمان نياورده بودند.

در اين جمله اخير فرمود:" وَ ما آمَنَ مَعَهُ" و نفرمود:" و ما امن به"، براى اينكه اشاره كند به اينكه منظور از ايمان آوردن به نوح، ايمان آوردن قوم نوح و خود نوح به خداى تعالى است، و اين تعبير مناسب‏تر بوده به مقامى كه آيه شريفه داشته، چون آيه شريفه در اين مقام است كه بفرمايد خداى تعالى چه كسانى را از بلاى غرق نجات داد، و ملاك اين نجات دادن هم ايمان به خداى تعالى و خضوع در برابر ربوبيت حضرتش بود، و همچنين اگر فرمود:" الا قليل" و نفرمود:" الا قليل منهم"، براى اين بود كه بفهماند ايمان آورندگان، فى نفسه اندك بودند نه در مقايسه با قوم، چون در مقايسه با همه قوم بسيار اندك بودند، به حدى كه نمى‏شد گفت اين چند نفر اندك از آن قومند.

معناى جمله:" بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها"
...

معناى جمله:" بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها" و احتمالاتى كه در باره مفردات اين جمله و معناى آن ذكر شده است‏ ‏

" وَ قالَ ارْكَبُوا فِيها بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَحِيمٌ" بعضى «2» از اساتيد قرائت، كلمه" مجراها" را به فتحه ميم قرائت كرده و آن را مصدر ميمى از ثلاثى مجرد و به معناى جريان و سير و حركت كشتى گرفته‏اند. بعضى «3» ديگر آن را
" مجراها"- به ضمه ميم- خوانده- و آن را مصدر ميمى از باب افعال- و به معناى اجراء و سوق دادن و به پيش راندن كشتى گرفته‏اند و از كلمه" مرسا" مصدر ميمى- از باب افعال- و به معناى ارساء و مرادف آن است، و ارساء به معناى متوقف كردن و ثابت نگه داشتن كشتى است، و اين كلمه در جاى ديگر قرآن آمده .

(1) خدا براى كسانى كه كافر شدند همسر نوح و همسر لوط را مثل زده كه در تحت حباله و فرمان دو بنده از بندگان صالح ما بودند، كه به آن دو خيانت كردند." سوره تحريم، آيه 10"

(2 و 3) مجمع البيان، ط بيروت، ج 3، ص 151.