و نه خود
بدون راهنما راهى به جايى مى‏برند، و معلوم است كه در اين دوران، ترجيح براى آن كسى است كه به سوى حق هدايت مى‏كند، نه آن كس كه هدايتى نمى‏كند، يعنى ترجيح با پيروى خداى تعالى بر پيروى خدايان دروغين است، ولى مشركين به عكس اين حكم مى‏كنند و بدين جهت خداى تعالى با جمله" فَما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ" ملامت و توبيخشان مى‏كند.
در اينجا سؤالى باقى مى‏ماند و آن اين است كه در رجحان پيروى خداى تعالى بر پيروى شركاء تعبير فرموده به اينكه" پيروى خداى تعالى سزاوارتر است" مگر پيروى شركاء سزاوار است كه پيروى خداى تعالى سزاوارتر باشد؟

و چون چنين نيست بايد حقانيت را منحصر در پيروى خداى تعالى مى‏كرد، و آن را متعين دانسته مى‏فرمود:

تنها پيروى خداى تعالى حق است، نه اينكه بفرمايد: پيروى خداى تعالى سزاوارتر است؟

جواب اين سؤال اين است كه اين تعبير مقتضاى مقام ترجيح است. وقتى از خصم مى‏پرسيم:

راستى ترجيح بر دروغ دارد. يا دروغ ترجيح بر راستى؟

ناگزير پاسخ اين سؤال اين است كه راستى بهتر است، و اين معنايش آن نيست كه دروغ هم خوب است، ولى راستى خوبتر است. و اگر خود خصم پاسخ نداد، ما به جاى او همين تعبير را مى‏آوريم، تا قبول دعوى ما برايش آسانتر شود، و حس عصبيت او تحريك و جهالتش تهييج نگردد.

نكته و معناى لطيفى كه از جمله
...

نكته و معناى لطيفى كه از جمله پرسشى:" أَ فَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ ..." استفاده مى‏شود ‏

و خداى تعالى در اين سؤال و جواب زيباترين تعبير را آورده و فرموده:" أَ فَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدى‏". و در اين آيه قرائتى كه رايج است كلمه" لا يهدى"- با تشديد" دال"- است كه اصل آن" يهتدى" بوده، و ظاهر جمله" لا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدى‏" كه در آن متعلقات فعل حذف شده، و نفرموده كه به چه چيز هدايت مى‏شود و چه كسى او را هدايت كرده اين است كه به خودى خود هدايت نمى‏شود، بلكه به وسيله غير خود هدايت مى‏شود، چون اين كلام يعنى جمله" يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ" در مقابل جمله" أَمَّنْ لا يَهِدِّي" قرار گرفته، با اينكه جمله" به سوى حق هدايت مى‏كند" بايد در مقابلش جمله" به سوى حق هدايت نمى‏كند" قرار بگيرد، نه جمله" لا يهدى- به سوى حق هدايت نمى‏شود"، و همچنين جمله" به سوى حق هدايت نمى‏شود" در مقابل جمله:" به سوى حق هدايت مى‏شود" است، و لازمه اين چنين مقابله اين است كه بين" راه يافتن بوسيله غير" و" هدايت نكردن به سوى حق"، و همچنين بين" هدايت كردن به سوى حق" با" راه يافتن بالذات" ملازمه باشد. پس، كسى كه به سوى حق هدايت مى‏كند، بايد خودش بالذات- و نه بوسيله غير- راه يافته باشد، و نيز كسى كه خودش بوسيله غير راه يافته ابدا به سوى حق هدايت نمى‏كند.