بررسي خلافت صدر اول و ترجمه فارسي آن علي رضا هدايتي گستردگي منابع مورد استفاده مادلونگ ، كه فهرست آنها در كتاب شناسي جامع پايان كتاب آمده است، نشان از بررسي وسيع او در اين باب دارد كه به بحث‌هاي مختلف كتاب غنايي قابل توجه مي‌بخشد · جانشيني حضرت محمد (ص) ( پژوهشي پيرامون خلافت نخستين ) · ويلفرد مادلونگ · ترجمه احمد نمايي ، جواد قاسمي ، محمد‌جواد مهدوي ، دكتر حيدر رضا ضابط · بنياد پژوهش‌هاي اسلامي استان قدس رضوي ، · مشهد. 1377 · The succession to Muhammad (A study of the early caliphate) · Wilferd Madelung · Cumbridge university press · 1996 جانشيني محمد (ص) نوشته ويلفرد مادلونگ. كتابي كه در ششمين دوره گزينش كتاب برگزيده جهاني سال (دهه فجر 1377) از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد جمهوري اسلامي ايران جايزه بهترين كتاب را دريافت كرد ، در پي آن است تا با بررسي حوادثي كه در پي رحلت پيامبر اكرم (ص) بر جامعه اسلامي گذشت ، تحليلي از مساله جانشيني آن حضرت به دست دهد . مادلونگ ، كه يكي از اسلام‌پژوهان برجسته معاصر است ، مي‌كوشد با استفاده از قرآن و منابع دست اول اهل تسنن - و احياناً تشيع - و نيز مطالعات انجام شده از سوي اسلام‌پژوهان غربي نگاهي دوباره به اين حادثه بنيادين صدر اول بيفكند و آن را به گونه‌اي علمي مورد بازبيني قرار دهد . نقص يا عدم اتخاذ شيوه‌هاي علمي از سوي اسلام‌پژوهان غربي منجر به نتايجي شده است كه مادلونگ را خرسند نساخته ، بدين جهت با قصد نوشتن يک تک‌‌نگاشت در باب خلافت صدر اول كار را آغاز مي كند ، اما سرانجام طرح خويش را بسط مي‌دهد و كتاب حاضر را عرضه مي‌دارد . گستردگي منابع مورد استفاده مادلونگ ، كه فهرست آنها در كتاب‌شناسي جامع پايان كتاب آمده است ، نشان از بررسي وسيع او در اين باب دارد كه به بحث هاي مختلف كتاب غنايي قابل توجه مي‌بخشد . نزديک به يكصد و پنجاه كتاب و مقاله از عالمان مسلمان - البته اغلب سني - و اسلام‌پژوهان غربي منابع تحقيقي كتاب را تشكيل مي دهند كه از اين ميان فقط 11 منبع شيعي است . گرچه نه هميشه ، مادلونگ اغلب منابع مربوط به هر واقعه يا تحليل را، بعضاً همراه با توضيح ، در پانوشت‌هاي هر صفحه ذكر مي‌كند و بدين‌سان بر اعتبار علمي كتاب مي‌افزايد . ضبط صحيح اسامي و اصطلاحات عربي ، ديگر خصوصيت قابل توجه كتاب است . همچنين گاهشماري نسبتاً جامع در آغاز كتاب آمده است كه حوادث مهم صدر اسلام از هجرت مسلمانان به حبشه تا مرگ مروان را با تاريخ قمري و ميلادي آن باز مي‌گويد . نيز دو نمودار از سلسله انساب هاشميان و امويان ارائه شده كه بسيار مفيد است و در برخي تحليلها به خواننده ياري مي‌رساند . گرچه استفاده نكردن به ميزان كافي از منابع و تحليلهاي شيعي در تحليل مساله خلافت موجب شده است كه گاه عباراتي كاملا نادرست از خامه مادلونگ تراوش كند ( كه تنها به برخي از آنها اشاره مي‌كنيم ، از جمله اينكه قرآن هيچ پيش‌بيني يا حتي اشاره اي به جانشيني پيامبر نكرده است L.2 و P.2 و تصريح به بت‌پرست‌بودن پدر ابراهيم L.23 و P.10 ، رد‌كردن اينكه منظور از قل لا اسئلكم عليه اجرا الا الموده في القربي ، درخواست دوستي اهل‌بيت پيامبر (ص) است . P.13 ، نسبت نادرست به اميرالمومنين (عليه السّلام) در قضيه افك P.42 و … ) در مجموع به گونه‌اي علمي و منصفانه به اين امر پرداخته و كوشيده است در تحليلهاي خود روايات صحيح را از سقيم باز شناسد و نقلهاي مغرضانه و متعصابه را براي خواننده بيان كند . مادلونگ در مدخل كتاب ، طي 27 صفحه ، نگاهي به مساله خويشاوندي در قرآن مي‌افكند و ضمن برشمردن دستورهاي كتاب الهي به حفظ پيوندهاي خويشاوندي ، نتيجه مي‌گيرد كه لطف و مهرباني به خويشاوندان و حمايت مادي از آنها يك الزام ديني اساسي در قرآن است . آنگاه به تفصيل به نقش حياتي خانواده‌هاي پيامبران پيشين در حمايت و پشتيابي از آنان از ديدگاه قرآن مي‌پردازد و مي‌گويد كه قرآن، اين خويشاوندان را وارثان مادي و معنوي آن پيامبران تلقي كرده است . سپس آيات خمس و في ء و نيز قضيه مباهله را ذكر و برداشت مي‌كند كه قرآن ، اهل بيت را داراي شأني بس والاتر از ساير مؤمنان دانسته است. و سرانجام اينگونه استنناج مي‌كند : (( تا آنجا كه قرآن انديشه‌هاي محمد را بيان كرده است روشن است كه او نمي‌توانسته ابوبكر را جانشين طبيعي خود تلقي كند يا از جانشيني او خرسند باشد (P.16 ) .)) اين تحليل مادلونگ گرچه از يك سو مثبت است و عدم صلاحيت ديگران را براي جانشيني پيامبر اكرم (ص) به اثبات مي‌رساند ، از سوي ديگر منفي است و با ناديده‌گرفتن تمامي شايستگي‌هاي اميرالمومنين (عليه السّلام) براي خلافت ، بيان مي كند كه آن حضرت صرفا به دليل پيوند نسبي با پيامبر (ص) مي‌بايست بر مسند جانشيني رسول خدا تكيه زند .
لطفا منتظر باشید ...
