آشنايي با فقه - آشنایی با فقه نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

آشنایی با فقه - نسخه متنی

عبدالله شكور

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

آشنايي با فقه

مقدمه

منظور از فقه، قوانين الزامي و غير الزامي است كه از طرف خداوند متعال براي بشر وضع گرديده است. علم فقه علمي است كه از منظرهاي مختلف و متعدد به بررسي اين قوانين مي‌پردازد و در پيرامون آن بحث مي‌كند.

ارتباط انسان با خودش و با محيط بيرون از او، منشأ نيازهاي متعدد است. طبيعتاً سازماندهي و پاسخ‌گويي به اين نيازها، محتاج قانون‌مندي و داشتن قوانيني است كه بتواند انسان را به مقصود و مقصدش برساند. نيازهاي مختلف بشر جنبه‌هاي مختلف جسمي، روحي، فردي و اجتماعي دارد كه بايد در زير چتر حمايتي و راهبردي يك سلسله قوانين منطقي و صحيح تأمين گردد.

در جوامع بدوي، اين قانون توسط رئيس گروه و يا قبيله وضع مي‌شد؛ و در جوامع متمدن‌تر توسط پيامبران الهي ـ عليهم السلام ـ و در فقدان آنان توسط انديشمندان و يا پادشاهان به صورت‌هاي گوناگون تحقق مي‌يافت.

در زمان كنوني ما، هر دو نوع قانون، در سرزمينهاي مختلف مورد عمل و اجرا است:

قوانين الهي و قوانين بشري. امّا كدام برتر است؟

شايد وضع اصل قانون، كار چندان مشكلي نباشد، امّا وضع قانوني كه با تمامي ابعاد و جلوه‌هاي گوناگون حيات انسان كاملاً سازگار باشد بسيار دشوار است. بشر مي‌تواند براي خود قانون وضع كند ولي هيچگاه نمي‌تواند ادعا كند كه سازگارترين و شايسته‌ترين قانونِ مورد نياز اين موجود را وضع كرده است. دليل آن بسيار روشن است، زيرا اطلاع بشر از زير و بَم ابعاد وجودي‌اش و از ريزه‌كاريهاي مكانيزمهاي حاكم بر روح و جسم، فرد وجمع، بسيار محدود و اندك است. و در مقابل، نقطه‌اي و نكته‌اي از وجود انسان و حيات و مرگ، برزخ و قيامتِ او بر كسي كه او را خلق كرده است، يعني پروردگار، پوشيده نيست. بدين ترتيب آيا نمي‌توان ادعا كرد كه انسان براي رسيدن به سعادت دنيا و آخرتش بايد توجه خود را به سوي خداوند معطوف كند و ريسمان بندگي الهي را بر گردن نهد و تابع قوانين موضوعه او باشد؟
[1]

اسلام كاملترين و آخرين ديني است كه توسط پيامبر برگزيده خدا، محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ براي بشر تا روز قيامت به ارمغان آورده شده است.[2]

تاريخچه و ادوار فقه

ظهور مكتبها همواره با وضع قوانين مبتني بر عناصر اعتقادي همراه بوده است. اسلام نيز از اين امر مستثنا نيست. قوانين اسلام از طريق وحي و توسط پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ به مردم ابلاغ مي‌شد. اين دوره را، دوره يا عصر تشريع احكام[3] مي‌ناميم.

بعد از رحلت پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ، بيان حكام به عهده ائمه هدي ـ عليهم السلام ـ بود و آنچه را كه توسط پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ و از طريق امام قبل از خود يافته بودند، در اختيار مسلمين قرار مي‌دادند. اين روند تا ابتداي زمان غيبت كبري ادامه يافت. اين دوره را كه دوره بعد از رحلت پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ است مي‌توان دوره تبيين ناميد زيرا بسياري از قوانين دين توسط امامان ـ عليهم السلام ـ براي مردم بيان گشت.[4] در اين دوره فقهاي به معناي واقعي، خود ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ بودند و شاگردان ايشان بيشتر نقش انتقال دهنده قوانين بيان شده توسط امامان ـ عليهم السلام ـ را برعهده داشتند. اوج دوره تبيين در زمان امام باقر و امام صادق ـ عليهما السلام ـ است.[5] فضاي باز سياسي فرصتي را به دست داد تا امام باقر و امام صادق ـ عليهما السلام ـ در مسجد و منزل خود مجالس علم و دانش برقرار كنند و به نشر معارف اسلامي خصوصاً فقه شيعه و تربيت انديشمندان و فقيهان بپردازند.

/ 9