***** صفحه 1 *****
 تفسير موضوعي الميزان
-----------------------------------------------------------------
ويرايش 77  کتاب جيبي از  معارف قرآن در الميزان
کتاب بيست و دوم: زندگاني يعقوب و يوسف (ع)
تأليف:  سيد مهدي امين
(تجديد نظر: 1394)

***** صفحه 2 *****
بسم الله الرحمن الرحيم
     بسيار مى شود كه مردم، عملى را كه مى كنند و يا مى خواهند آغاز آن كنند، عمل خود را با نام عزيزى و يا بزرگى آغاز مى كنند، تا به اين وسيله مبارك و پر اثر شود و نيز آبرويى و احترامى به خود بگيرد و يا حداقل باعث شود كه هر وقت نام آن عمل و يا يـاد آن بـه ميـان مى آيـد، به ياد آن عـزيز نيـز بيـفتنـد.
     اين معنا در كلام خداى تعالى نيز جريان يافته، خداى تعالى كلام خود را به نام خود كه عزيزترين نام است آغاز كرده، تا آن چه كه در كلامش هست نشان او را داشته باشد و مرتبط با نام او باشد و نيز ادبى باشد تا بندگان خود را به آن ادب مؤدب كند و بياموزد تا در اعمال و افعال و گفتارهايش اين ادب را رعايت و آن را با نام وى آغاز نموده، نشان وى را بدان بزند، تا عملش خدايى شده، صفات اعمال خدا را داشته باشد و مقصود اصلى از آن اعمال، خدا و رضاى او باشد و در نتيجه باطل و هالك و ناقص و ناتمام نماند، چون به نام خدايى آغاز شده كه هلاك و بطلان در او راه ندارد(1) ... و
"  من به نام خدا آغاز مى كنم!   "
1- الـميزان ج 1، ص 26.

***** صفحه 3 *****

فهرست مطالب

مقدمه مولف:                                                                        
بخش اول:  اسحـق و يعـقـوب  - آغاز تاريخ پيامبران بني اسرائيل    
فصل اول:  زندگاني اسحـق و يعـقـوب"ع"               
       تولد اسحق، بشارتي از جانب خدا
       داستان بشارت در سوره هود
       داستان بشارت در سوره حجر
       داستان بشارت در سوره عنكبوت
       داستان بشارت در سوره صافات
         داستان بشارت در سوره ذاريات
       بشارت تولد اسحق و زمان آن
       موضوع مجادله ابراهيم با فرستادگان خدا
       حديث ميهمانان ابراهيم "ع"
       نكاتي ديگر از ميهمانان ابراهيم
       تحليلي از موضوع بشارت
       مفهوم ترس ابراهيم از ملائكه
       تغيير حالت همسر ابراهيم"ع"
       تولد اسحق و يعقوب"ع"
       رحمت و بركات الهي بر اهل بيت ابراهيم"ع"
       ابراهيم،اسحق و يعقوب: سه پيامبر ستوده خدا
       اسلام، آئين ابراهيم و فرزندانش و بني اسرائيل
بخش دوم: زندگاني يوسف:   تـاريخ مهاجرت بني اسرائيل به مصر    
فصل اول:  يوسف در قرآن                            
       خلاصه سرگذشت يوسف "ع"
       يوسف،  زيباترين داستان تاريخ
       ارتباط سرگذشت يوسف با انتقال بني اسرائيل به مصر
       هدف از نقل داستان يوسف در قرآن
       كيفيت استثنائي نقل داستان يوسف در قرآن
       خواب يوسف و حوادث آينده زندگي او
       تحليل رؤياي يوسف و هدف آن
       بــرادران يوســف
       برادران يوسف در روايات
فصل دوم: يوسف در كنعان                       
        حوادث اوليه زندگي يوسف

***** صفحه 4 *****
       آيات الهي در سرگذشت يوسف
       نقش برادران يوسف در آغاز داستان
       تحليل روحيه و رفتار برادران يوسف
       اعتقادات پسران يعقوب
       محبت فرزندان يعقوب نسبت به پدر
       محل زندگي يعقوب"ع" و طرز اداره معاش خانواده
       دليل محبت زياد يعقوب به يوسف
       تدبير پدر در قبال حسادت پسران
       جزئيات توطئه قتل يوسف، يك خبر غيبي
       تفسير برادران يوسف از گناه و توبه
       انتخاب روش اجراي توطئه و طرد يوسف از خانواده
       مقدمات اجراي توطئه
       استيصال پدر در مقابل اصرار پسران
       اجراي توطئه
       عذر دروغين براي خبر مرگ يوسف
       تحليلي بر بافت كارهاي دروغين و كشف آن
       صحنه دريافت خبر مرگ يوسف و عكس العمل يعقوب
       تحليلي بر صبر يعقوب    
فصل سوم:   انتقال و استقرار يوسف در مصر               
       استقراريوسف درمصر، تحولي در تاريخ
          فروشندگان يوسف
      خـريـدار يـوسـف
      اجراي مشيت الهي در تمكّن يوسف در مصر
فصل چهارم:  يـوسـف  و  زلـيـخا                       
       يوسف در خانه عزيز مصر
       آغاز جواني يوسف
      عشــق زليــخـا
        معشوق ناشناس !
        تحليلي بر زندگي و عشق زليخا
        آنجا كه جز خدا ناظري نبود؟
       قدرت خارق العاده يوسف
       چه چيز جاي ايمان را مي گيرد!
       او به گناه نزديك نشد!
       و... برهاني كه يوسف را نجات داد؟
       از پاره شدن پيراهن تا بريدن دست ها

***** صفحه 5 *****
       يوسف حقيقت را بيان كرد!
       چه كسي به نفع يوسف شهادت داد؟
       قضاوت عزيز مصر
       مخفي كاري عزيز
       انتشار صداي عشق زليخا در شهر
       دعوت زليخا از زنان اشراف شهر
       چو رخ ببيني و دست از ترنج بشناسي؟!
       زليخا دستش را نبريد!
       دل يوسف مالامال از عشق خدا بود!
       سخت ترين ساعت زندگي يوسف
       نكاتي درباره طرح مجلس زليخا
       چرا زنان مصر يوسف را به فرشته تشبيه كردند؟               
       اعتراف زليخا
       زليخا به تهديد متوسل مي شود!
       و يوسف به خدا متوسل مي شود!
فصل پنجم : يوسف در زندان و آغاز دعوت پيـامبــري او        
       دوران طولاني زندگي يوسف در زندان
       دليل زنداني شدن يوسف رفقاي زندان يوسف
       تعبير خواب زندانيان
       درخواست يوسف از زنداني نجات يافته
       آغاز دعوت پيغمبري يوسف در زندان
       مفاد اولين دعوت ديني يوسف "ع" در زندان
       يوسف خود را معرفي كرد!
       منطق يوسف در تبليغات دين توحيد
فصل ششم: مقدمات رسيدن يوسف به عزيزي مصر           
       رؤياي آشفته پادشاه مصر
       و اين گونه يوسف دوباره مطرح شد!
       شرح آزادي يوسف از زندان
       اعتراف زنان مصر به بيگناهي يوسف
       يوسف خود را امين معرفي مي كند!
       آغاز زندگي اجتماعي و سياسي يوسف
       اولين مقام دولتي يوسف
       يوسف در مقام وزارت خزانه داري و ماليه
       مشيت و الطاف الهي در تحولات زندگي يوسف "ع"
فصل هفتم:  سفرهاي برادران يوسف به مصر               

***** صفحه 6 *****
       سفر اول پسران يعقوب به مصر
       مقدمات سفر بنيامين به مصر
       تمهيدات يوسف براي آوردن بنيامين به مصر
       مقدمات سفر دوم پسران يعقوب به مصر
       تعهد برادران در قبال حفظ بنيامين
       درسي كه يعقوب در توكل داد!
       يعقوب پيام يوسف را دريافت مي كند!
       سفر دوم، سفر سرنوشت ساز     
       ورود به مصر از دروازه هاي متفاوت
      مشيت الهي و توصيه يعقوب
       علم اعطا شده به يعقوب
       مصايب سفر دوم برادران يوسف در مصر
       طرح يوسف براي بازداشت برادر
       تحليلي بر طرح توقيف برادر يوسف
       موضع برادران متهم
       امتناع يوسف از تحويل برادر
       ماندن برادر بزرگتر درمصر و بازگشت كاروان
       زنده شدن اميد براي يافتن يوسف!
       تكرار مصيبت و افزوني غم يعقوب
       سفر سوم برادران يوسف به مصر
       چگونه برادران به هم رسيدند؟
       بوي پيراهن يوسف
       عطر يوسف به مشام يعقوب رسيد!
       فرزندان پشيمان و شرمنده در پيشگاه پدر
فصل هشتم :  پايان داستان يوسف ( استقرار آل يعقوب در مصر )   
       مهاجرت و سكونت بني اسرائيل در مصر
       لحظه ديدار با يوسف گم گشته
       بحثي درباره مادر يوسف
       واقعيت يافتن خواب يوسف
       تحليلي بر سجده يعقوب
       صحنه شكرگزاري يوسف
       آخرين آرزوي يوسف
       داستان يوسف، به عنوان يك خبر غيبي
       پايان عمر يعقوب
       ازدواج يوسف با زليخا
       پايان سوره يوسف

***** صفحه 7 *****
فصل نهم:  شخصيت معنوي و ادب ديني : يعقوب و يوسف "ع"       
       مقام معنوي يوسف و ثناي او در قرآن
       مقامات و امتيازات يوسف "ع"
    برگزيده شدن يوسف
    تعليم تأويل احاديث
       اتمام نعمت
       ادب ديني و عصمت يوسف
       ادب يوسف در بيان و دعا
       آخرين دعا و يادگار يوسف

***** صفحه 8 *****

مقدمه مؤلف:

اِنَّــهُ لَقُـرْآنٌ كَـــريــمٌ                       " اين قـــــــــرآنـى اســت كــريـــــــــــم! "
فـى كِتــابٍ مَكْنُـــــونٍ                " در كتــــــــابـــــــى مكنـــــــــــــــــــــــون! "
لا يَمَسُّــهُ اِلاَّ الْمُطَهَّـــروُنَ               " كه جز دست پــاكــان و فهـم خاصان بدان نرسد! "
 (77 ـ 79/ واقعه)
اين كتاب به منزله يك "كتاب مرجع" يا فرهنگ معارف قرآن است
كه از "تفسير الميزان" انتخـاب و تلخيـص و بر حسب موضوع،  طبقه بندى شده است.
                در يک " طبقه بندي کلي" از موضوعات قرآن كريم در تفسير الميزان قريب 77 عنوان انتخاب شد که هر يك يا چند موضوع، عنواني براى تهيه يك كتاب در نظر گرفته شد. هر كتاب در داخل خود به چندين فصل يا عنوان فرعى تقسيم گرديد. هرفصل نيز به سرفصل هايى تقسيم شد. در اين سرفصل ها، آيات و مفاهيم قرآنى از متن تفسيـر الميــزان انتخــاب و پس از تلخيص، به روال منطقى طبقه بندى و درج گرديد، به طورى كه خواننده جوان و محقق ما با مطالعه اين مطالب كوتاه وارد جهان شگفت انگيز آيات و معارف قرآن عظيم گردد.
            تعدادي از اين مجلدات هم گفتارهاي مربوط به همين موضوعات و همچنين تحقيقاتي است که علامه طباطبائي رضوان الله عليه درباره اهداف آيات و سوره هاي قرآن کريم به عمل آورده است. آخرين مجلد منتخبي خلاصه از 21 جلد قبلي است.
             در نظر گرفته شد اين مجلدات بر اساس سليقه خوانندگان در شکل ها و قطع هاي مختلف آماده شود. در قطع وزيري تعداد اين مجلدات به 22 رسيد. در قطع جيبي نيز چند بخش از هر کتاب اصلي، عنوان يک کتاب در نظر گرفته شد و در نتيجه  به 77 جلد رسيد.
            کتاب حاضر يکي از 77 جلد جيبي است که براي احتراز از تکرار، مقدمه ها و فهرست عناوين موجود در کتاب اصلي، در آن تکرار نشده است.
        ... و     همه توفيقاتي که از جانب حق تعالي براي تأليف اين کتاب به بنده خود داده شده، ثواب و توشه راهي است که روح پاک و مقدس علامه طباطبائي بزرگوار به امت اسلام در سراسر جهان پخش کرده است. روحش با فاتحه اي از صميم دل همه مان شاد باد!
            و نيز...    همسر مهربانم که در آخر اين سالها روحش به مهماني خدا رفت، سال هاي طولاني يار راه متحمل من بود... سائل فاتحه و ياسين است!
سيد مهدي ( حبيبي) امين

***** صفحه 9 *****

بخش اول: اسحـق و يعـقـوب"ع"

آغاز تاريخ پيامبران بني اسرائيل

***** صفحه 10 *****

فصل اول: زندگاني اسحـق و يعـقـوب"ع"

مستند: بحث تحليلي و قرآني                               

الميزان ج20 ص211
تولد اسحق، بشارتي از جانب خدا
     قسمتي از تاريخ زندگي ابراهيم عليه السلام مربوط به تولد فرزندش اسحق است و اين فرزند كه درسن كهولت ابراهيم و ساره به آنها اعطاء شده، موضوع بشارتي است كه ملائكه فرستاده شده از طرف خداي تعالي براي او آوردند، همين فرستادگاني كه مأمور بودند بعداز دادن بشارت به ابراهيم "ع" قوم لوط را نابود كنند.
*
    قصه بشارت را خداي تعالي در قرآن مجيد " داستان ميهمانان ابراهيم" ناميده است.  شرح اين داستان در پنج سوره قرآن نقل شده است و هر پنج سوره نيز در مكه نازل شده اند كه عبارتند از سوره هاي: هود، حجر، عنكبوت، صافات، ذاريات.
داستان بشارت در سوره هود
     در سورة هود در آيات 69 تا 76 خداوند اين چنين متذكرموضوع بشارت شده است:
    "  و به تحقيق،  فرستادگان ما با بشارت نزد ابراهيم آمدند، و سلام گفتند.
     او گفت:  - سلام !  و درنگ نكرد كه گوسالة بريان آورد.
    پس چون ديد كه دستهاي ايشان به آن نمي رسد، آنها را ناشناس يافت، واز آنها ترسي به دل گرفت.
گفتند:  - مترس!  ما به سوي قوم لوط فرستاده شده ايم.
    و زن او ايستاده بود، عادت زنانگي به او دست داد،
 پس اورا به اسحق بشارت داديم و از پس اسحق به يعقوب !
گفت: - اي واي برمن!  آيا فرزند آورم؟
در حالي كه من پيرزنم و اين شوهر من پير است !؟
بي گمان، اين چيزي شگفت آور است!