***** صفحه 1 *****
 تفسير موضوعي الميزان
-----------------------------------------------------------------
ويرايش 77  کتاب جيبي از  معارف قرآن در الميزان
کتاب بيست و هشتم: اصحاب کهف، لقمان حکيم و حوادث تاريخي بعد از مسيح(ع)
تأليف:  سيد مهدي امين
(تجديد نظر: 1394)

***** صفحه 2 *****
بسم الله الرحمن الرحيم
      بسيار مى شود كه مردم، عملى را كه مى كنند و يا مى خواهند آغاز آن كنند، عمل خود را با نام عزيزى و يا بزرگى آغاز مى كنند، تا به اين وسيله مبارك و پر اثر شود و نيز آبرويى و احترامى به خود بگيرد و يا حداقل باعث شود كه هر وقت نام آن عمل و يا يـاد آن بـه ميـان مى آيـد، به ياد آن عـزيز نيـز بيـفتنـد.
      اين معنا در كلام خداى تعالى نيز جريان يافته، خداى تعالى كلام خود را به نام خود كه عزيزترين نام است آغاز كرده، تا آن چه كه در كلامش هست نشان او را داشته باشد و مرتبط با نام او باشد و نيز ادبى باشد تا بندگان خود را به آن ادب مؤدب كند و بياموزد تا در اعمال و افعال و گفتارهايش اين ادب را رعايت و آن را با نام وى آغاز نموده، نشان وى را بدان بزند، تا عملش خدايى شده، صفات اعمال خدا را داشته باشد و مقصود اصلى از آن اعمال، خدا و رضاى او باشد و در نتيجه باطل و هالك و ناقص و ناتمام نماند، چون به نام خدايى آغاز شده كه هلاك و بطلان در او راه ندارد(1) ... و
      "  من به نام خدا آغاز مى كنم!   "
        1- الـميزان ج 1، ص 26.

***** صفحه 3 *****

فهرست مطالب:

مقدمه مولف:                                                                           
بخش اول :  چهره هاي الهي و حوادث تاريخي بعد از مسيح             
فصل اول: لـقمان حكـيم                                   
        لقمان و حكمت هاي الهي او
        مواعظ لقمان به پسرش
        معاد و حضور اعمال براي حساب
        اقامه فروع دين و فرايض آن
        اخلاق اجتماعي
        لقمان و نصايح او در روايات اسلامي
        اندرزهاي معروف لقمان به پسرش
        1- شناخت و جهان بيني
        2- اصول يادگيري
        3- ميزان ثروت و دارائي
        4- ميزان عبادت
        5- ايمان، توكل و تقوي
        6- تربيت
        7- علم
        8- آداب معاشرت و رفتار
        9- خوف و رجا
        10-          عمل خالص براي خدا
11-      بي اعتنائي به دنيا
        12-     رزق دنيا و مسئوليت آخرت
        13-      اداره نفس
        14  -       ميانه روي
         15-     نتيجه آميزش با فاجران
16-     وظايف انساني
       17-  تقوي و اعمال نيك
       18- توجه به عمل نه به ثروت
       19- ميزان دلبستگي به دنيا
        20- مسئوليت قابل بازخواست
        21- توجه به عاقبت كار
        22- حسن سلوك
فصل دوم:   اصحاب كهف                    
 مقدمه اي برتاريخ اصحاب كهف
 موضوعيت تاريخچه اصحاب كهف

***** صفحه 4 *****
 وجه تسميه اصحاب كهف و رقيم
 خلاصه داستان اصحاب كهف در قرآن
 تفصيل داستان اصحاب كهف و معرفي آنها
 قيام جوانان درراه خدا و نهضت آنها
 شروع قيام ازمجلس حكمران وآغاز اعتزال
 شخصيت هاي ممتاز اصحاب كهف
 اسامي اصحاب كهف در روايات
 رفتن به غار و كيفيت خواب اصحاب كهف
 موقعيت جغرافيائي غار
 وضع قرار گرفتن غار نسبت به آفتاب
 اختلاف نظر در موقعيت غار
        خواب با چشمان باز و جابجائي بدنها
        محل خواب سگ
        ترسناك بودن قيافه اصحاب كهف در خواب
        تحليل فرازهاي اصلي داستان
        هدف ازخواب رفتن وبيدارشدن اصحاب كهف
        دولت حق چگونه ظاهر مي شود؟
        اولين سؤال:  چقدر خوابيده ايم؟
        تعداد نفرات اصحاب كهف
        اولين اقدام بعد از بيداري
        ترس از اعاده به كيش بت پرستي
        تحليلي از شخصيت معنوي اصحاب كهف
        چگونه راز اصحاب كهف با پول عتيقه فاش شد؟
        مرگ اصحاب كهف و بناي مسجد يادبود آنها
        برخورد متفاوت موحدين ومشركين درامر اصحاب كهف
        دليل ذكر موضوع مسجد يادبود
        تعداد واقعي اصحاب كهف
        تعداد سالهاي خواب اصحاب كهف
        داستان اصحاب كهف در آثار غيراسلامي
        غاراصحاب كهف كجاست؟
        غار اِفِسوُس
        غار رجيب
        ساير غارها
        كشفيات باستان شناسي درغاراصحاب كهف
فصل سوم :   اصحاب اُخدود                        
        اصحاب اخدود و سوزاندن مسيحيان
        تاريخچه اصحاب اخدود
 فصل چهارم:    اصـحاب فيـل                    

***** صفحه 5 *****
        حمله اصحاب فيل براي تخريب كعبه
        داستان اصحاب فيل در روايات
        كاروان هاي تجارتي قريش
فصل پنجم :    قوم تُبَّع، و انتظار پيامبرجديد            
        تبع، وانتظار ظهور پيامبر جديد

***** صفحه 6 *****

مقدمه مؤلف:

اِنَّــهُ لَقُـرْآنٌ كَـــريــمٌ                       " اين قـــــــــرآنـى اســت كــريـــــــــــم! "
فـى كِتــابٍ مَكْنُـــــونٍ                " در كتــــــــابـــــــى مكنـــــــــــــــــــــــون! "
لا يَمَسُّــهُ اِلاَّ الْمُطَهَّـــروُنَ               " كه جز دست پــاكــان و فهـم خاصان بدان نرسد! "
 (77 ـ 79/ واقعه)
اين كتاب به منزله يك "كتاب مرجع" يا فرهنگ معارف قرآن است
كه از "تفسير الميزان" انتخـاب و تلخيـص و بر حسب موضوع،  طبقه بندى شده است.
                در يک " طبقه بندي کلي" از موضوعات قرآن كريم در تفسير الميزان قريب 77 عنوان انتخاب شد که هر يك يا چند موضوع، عنواني براى تهيه يك كتاب در نظر گرفته شد. هر كتاب در داخل خود به چندين فصل يا عنوان فرعى تقسيم گرديد. هرفصل نيز به سرفصل هايى تقسيم شد. در اين سرفصل ها، آيات و مفاهيم قرآنى از متن تفسيـر الميــزان انتخــاب و پس از تلخيص، به روال منطقى طبقه بندى و درج گرديد، به طورى كه خواننده جوان و محقق ما با مطالعه اين مطالب كوتاه وارد جهان شگفت انگيز آيات و معارف قرآن عظيم گردد.
            تعدادي از اين مجلدات هم گفتارهاي مربوط به همين موضوعات و همچنين تحقيقاتي است که علامه طباطبائي رضوان الله عليه درباره اهداف آيات و سوره هاي قرآن کريم به عمل آورده است. آخرين مجلد منتخبي خلاصه از 21 جلد قبلي است.
             در نظر گرفته شد اين مجلدات بر اساس سليقه خوانندگان در شکل ها و قطع هاي مختلف آماده شود. در قطع وزيري تعداد اين مجلدات به 22 رسيد. در قطع جيبي نيز چند بخش از هر کتاب اصلي، عنوان يک کتاب در نظر گرفته شد و در نتيجه  به 77 جلد رسيد.
            کتاب حاضر يکي از 77 جلد جيبي است که براي احتراز از تکرار، مقدمه ها و فهرست عناوين موجود در کتاب اصلي، در آن تکرار نشده است.
        ... و     همه توفيقاتي که از جانب حق تعالي براي تأليف اين کتاب به بنده خود داده شده، ثواب و توشه راهي است که روح پاک و مقدس علامه طباطبائي بزرگوار به امت اسلام در سراسر جهان پخش کرده است. روحش با فاتحه اي از صميم دل همه مان شاد باد!
            و نيز...    همسر مهربانم که در آخر اين سالها روحش به مهماني خدا رفت، سال هاي طولاني يار راه متحمل من بود... سائل فاتحه و ياسين است!
سيد مهدي ( حبيبي) امين

***** صفحه 7 *****

بخش اول: چهره هاي الهي و حوادث تاريخي بعد از مسيح(ع)

***** صفحه 8 *****

فصل اول: لـقمان حكـيم

مستند:آية 12 سورة لقمان      "  وَلَقَد آتَينا لُقمانَ الحِكمَةَ اَن اشْكُر لِلّهِ...!  "    

الميزان ج 32 ص28
لقمان و حكمت هاي الهي او
     در اين آيه اشاره شده است به اينكه به لقمان " حكمت" داده شده، و چند فراز از حكمت او نيز در اندرز فرزندش نقل شده است.
    در قرآن كريم جز در اين سوره نامي از لقمان نيامده است، و اگر در اين سوره آمده به خاطر تناسبي بود كه داستان سراسر حكمت او با داستان ديگري كه در همين سوره نقل شده، داشته است، و آن داستان "خريدار لهو الحديث"  است، چون موضوع داستان " خريدار لهو الحديث" دربارة فردي است كه راه خدا را مسخره مي كند و براي گمراه كردن مردم اين در و آن در مي زند تا حديث لهوي جمع آوري نمايد.  اين موضوع در مقايسه با فردي قرار مي گيرد كه آن قدر دانا و حكيم است كه كلماتش راهنماي همه مي شود.
     ( حكمت به معناي معرفت علميه اي است در حدي كه نافع باشد. حكمت حد وسط بين جهل و جربزه است.  چون جربزه عبارت است از افراط از حد لايق در مسئلة تفكر، و خلاصه نداشتن مرز و حدي براي فكر، و اين خود يكي از بلاهاي خطرناك است، چون چنين كسي از حق تجاوز مي كند، بلكه امور دقيق و غيرمطابق با واقع را استخراج مي كند، و اي بسا سرانجام كارش در مسائل عقلي به الحاد و فساد عقيده، و احياناً به جنون سوفسطائي بكشد، و در مسائل شرعي به وسواس بيانجامد.)
     خداوند تعالي مي فرمايد:
- به لقمان حكمت داديم كه خدا را سپاس دارد و شكر بگذارد، و چون شكر عبارت است از به كار بستن هر نعمتي در جاي خودش به طوري كه نعمت ولي نعمت را بهتر وانمود كند، و اين حكمت دادن به لقمان، لقمان را وادار كرد تا اين مراحل را در شكر طي كند، پس در حقيقت حكمت دادن به او مستلزم امر به شكر نيز هست.
در ادامة آيه بي نيازي خدا را بدين شكل مي رساند كه فائدة شكر تنها به خود شاك

***** صفحه 9 *****
عايد مي شود، همچنانكه ضرر كفران هم به خود كفران كننده عايد مي گردد، نه به خدا !

***** صفحه 10 *****
مواعظ لقمان به پسرش
     خداوند متعال سفارشاتي را كه لقمان به پسر خود مي كرد و او را مؤعظه مي نمود، در قرآن كريم چنين نقل كرده است:
" اي پسرم!  به خدا شرك مورز، كه شرك ستمي است بسيار عظيم ! "
( با توجه به اينكه عظمت هر عملي به عظمت اثر آن است، و عظمت معصيت به عظمت كسي است كه نافرماني او مي شود، بنابراين بزرگترين گناهان نافرماني خداست. )
     قرآن كريم به دنبال مؤعظة فوق به عنوان جملة معترضه، اشاره به شكر و سپاس فرزند از پدر و مادر مي كند و مي فرمايد:
"  انسان را در مورد پدر و مادرش،
و مخصوصاً مادرش كه با ناتواني روزافزون حاملة وي شد،
و از شير بريدنش تا دوسال طول كشيد؛
 سفارش كرديم و گفتيم:
- مرا و پدر و مادرت را سپاس دار كه سرانجام به سوي من است ! "
     قرآن كريم در داخل همين جملة معترضه اشاره به يك نكتة اساسي ديگر مي كند كه اگر پدر و مادر به تو اصرار كنند كه چيزي را كه علم بدان نداري و يا حقيقت آن را نمي شناسي شريك من بگيري، اطاعتشان مكن! و براي من شريكي مگير!
     قرآن مجيد سپس مي فرمايد:
- بر انسان واجب است كه در امور دنيوي نه در احكام شرعي كه راه خداست، با پدر و مادر خود به طور پسنديده و متعارف مصاحبت كند، نه به طور ناشايست، و رعايت حال آن دو را نموده و با رفق و نرمي با آنها رفتار نمايد، و جفا و خشونت در حقشان روا ندارد، و مشقاتي كه از ناحية آنان مي بيند، تحمل كند، چون دنيا بيش از چند روزي گذرا نيست، و محروميت هائي كه از ناحية آن دو مي بيند، قابل تحمل است؛ به خلاف دين، كه نبايد به خاطر پدر و مادر از آن چشم پوشيد،  چون راه سعادت ابدي است. پس اگر پدر و مادر از آنهائي باشند كه به خدا رجوع دارند بايد راه آن دو را پيروي كند و گرنه راه غير آن دو را، كه با خدا انابه دارند.
- و عاقبت بازگشت به سوي خداست،
- و خدا از اعمالي كه انسان ها مي كنند خبرشان خواهد داد.