***** صفحه 1 *****
 تفسير موضوعي الميزان
-----------------------------------------------------------------
ويرايش 77  کتاب جيبي از  معارف قرآن در الميزان
کتاب سي و دوم: ديـن اسـلام و تاريخ تشريع آن

تأليف:  سيد مهدي امين
(تجديد نظر: 1394)

***** صفحه 2 *****
بسم الله الرحمن الرحيم
      بسيار مى شود كه مردم، عملى را كه مى كنند و يا مى خواهند آغاز آن كنند، عمل خود را با نام عزيزى و يا بزرگى آغاز مى كنند، تا به اين وسيله مبارك و پر اثر شود و نيز آبرويى و احترامى به خود بگيرد و يا حداقل باعث شود كه هر وقت نام آن عمل و يا يـاد آن بـه ميـان مى آيـد، به ياد آن عـزيز نيـز بيـفتنـد.
      اين معنا در كلام خداى تعالى نيز جريان يافته، خداى تعالى كلام خود را به نام خود كه عزيزترين نام است آغاز كرده، تا آن چه كه در كلامش هست نشان او را داشته باشد و مرتبط با نام او باشد و نيز ادبى باشد تا بندگان خود را به آن ادب مؤدب كند و بياموزد تا در اعمال و افعال و گفتارهايش اين ادب را رعايت و آن را با نام وى آغاز نموده، نشان وى را بدان بزند، تا عملش خدايى شده، صفات اعمال خدا را داشته باشد و مقصود اصلى از آن اعمال، خدا و رضاى او باشد و در نتيجه باطل و هالك و ناقص و ناتمام نماند، چون به نام خدايى آغاز شده كه هلاك و بطلان در او راه ندارد(1) ... و
      "  من به نام خدا آغاز مى كنم!   "
        1- الـميزان ج 1، ص 26.

***** صفحه 3 *****

فهرست مطالب:

مقدمه مولف                                                                         
بخش اول: آخرين شريعت، کمال تمدن الهي
 فصل اول:  دين اسلام و مشخصات و امتيازات آن            
     معني اسلام، و چهار مرتبة آن
      1-مرتبة اول اسلام:
      2-مرتبة دوم اسلام:
      3-مرتبة سوم اسلام:
      4-مرتبة چهارم اسلام
تماميت كلمة الهي، و ظهور دين اسلام
اسلام،  تنها دين نزد خدا
      اهميت زندگي اسلامي
       مراحل جهاني شدن دين اسلام
      جهاني بودن رسالت پيامبر اسلام
      دين حقي كه بر دنيا غلبه خواهد كرد!
      فراگير بودن دين قيّمه اسلام
      نفوذ اسلام به دنياي موجودات ديگر
      دين خالص
      تفاوت پيامبر و ديگران در خلوص دين
      تفاوت دين كامل با انسان كامل
      تفاوت پيروان اسلام با اهل كتاب
      همآهنگي ايمان و عمل در اسلام
فصل دوم: قانون و شريعت اسلام، و امتيازات آن            
      اصول دعوت شارع اسلام
      نزول تدريجي قوانين اسلام
      انتشار تدريجي يك دين جهاني
     مراتب اجراي دعوت اسلامي:
             1- تبليغات:
            2- دعوت منفي:
            3- جهاد:
     جامعيت شريعت محمدي"ص"
      1-جامع بودن شريعت محمدي"ص"
      2-پنج شريعت ديگر
      3-پنج پيامبر اولواالعزم

***** صفحه 4 *****
      بصيرت هاي دين اسلام براي مردم
      نسخ مناسك و شرايع قبلي با ظهور اسلام
      اسلام، شريعت آسان، يادگارابراهيم"ع"
      قائم تر بودن دين و شرع اسلام
      دين اسلام، نفي اختلاف طبقاتي
بخش دوم:  وقايع مهم درتاريخ تشريع اسلام
فصل اول: تاريخ تشريع نماز                        
      نماز رسول الله قبل از بعثت
      اولين دستور نماز در اهل بيت رسول الله"ص"
      نماز هاي چهارگانه اوليه
      تشريع نمازهاي يوميه، زمان و تقسيمات آن
      تشريع نماز جمعه                       
فصل دوم: تاريخ تغيير قبله                        
      تغيير قبله مسلمين از بيت المقدس به كعبه
      تغيير قبله، و پي آمدهاي آن    
      فلسفة تغيير قبله
      تكليف نمازهاي گذشته
      اطلاع يهود از تغيير قبلة مسلمين
      منافع مسلمين در تغيير قبله
      نياز به داشتن قبله و طرز قبله يابي
      سال تغيير قبله
      تغيير قبله و منازعات يهود
      پاسخ اعتراضات يهود درباره قبله
      توطئة يهود در امر قبله
فصل سوم:  تشريع روزه                        
      مقرر شدن روزه بر مسلمين
سابقه روزه در اديان ديگر
      مقدمه چيني براي تشريع روزه
          فرمان تشريع روزه ماه رمضان
      تغيير شرايط روزه در جنگ خندق
فصل چهارم: تاريخ كعبه و تشريع حج                
     اولين خانه عبادت در جهان
     1-هدف از بناي كعبه :
     2- نامگذاري كعبه:
           3- مبارك بودن كعبه:
           4- راهنما بودن كعبه:

***** صفحه 5 *****
     آيات الهي در كعبه:
     1-مقام ابراهيم
     2-امنيت كعبه
     3- واجب شدن حج براي توانگران
     مشخصات كعبه
           1- شكل كعبه:
           2- پيراهن كعبه:
           3- عظمت خانه كعبه:
           4- رياست خانه كعبه:
     تاريخ ساختمان كعبه
           1- اولين بناي كعبه:
           2- تجديد بناي كعبه قبل از اسلام:
           3- تجديد بناي كعبه در عصر رسول الله"ص":
           4- تخريب خانة خدا به وسيلة يزيد:
           5- تغييرات زمان حجاج بن يوسف:
           6- توسعة حرم در زمان عباسيان:
           7- تعميرات و تغييرات زمان سلاطين عثماني:
           8- تعميرات مسجدالحرام در زمان آل سعود:
      تشريع حج ابراهيمي و حج محمدي"ص"
      تاريخ تشريع حج
      تشريع حج تمتع
      تغييرات در حج تمتع در زمان عمر
فصل پنجم:  تشريع زکات و خمس                    
       حكم زكات مالي
      نيازهاي مالي جامعه در اسلام و حق مالكيت فردي
      امتيازات قوانين مالي اسلام
       ماليات،  خراج و باج هاي غيرمشروع
       محل مصرف وجوهات اسلامي
       فلسفة توزيع ثروت اسلامي
       توزيع شخصي و اختياري ثروت
       تشريع خمس
      محل مصرف خمس در جامعه اسلامي
فصل ششم:  تشريع محرمات در اسلام                
       تاريخ تحريم شرابخواري و قمار
       تدريج در تحريم محرمات
        بر آنچه گذشته حرجي نيست!
      چهار محرمه در اسلام و سابقه محرمات در يهود
      روزي هاي حلال وتحريم هاي خلاف شرع

***** صفحه 6 *****
      تاريخ تحريم ربا و فلسفه آن
      تصديق تاريخ بر نظريه قرآن در آثار رباخواري
       آيات قرآني و روايات درمنع و تحريم ربا
 فصل هفتم:  تشريع حكم قصاص                
      تشريع حكم قصاص درجامعه اسلامي
       مفهوم عفو در قصاص
       اثر قصاص در حيات انسانها
      سابقه تاريخي قصاص در ملل و اديان
فصل هشتم: ( اشاره)تشريع جهاد و آغاز جنگهاي صدراسلام    

***** صفحه 7 *****

مقدمه مؤلف:

اِنَّــهُ لَقُـرْآنٌ كَـــريــمٌ                       " اين قـــــــــرآنـى اســت كــريـــــــــــم! "
فـى كِتــابٍ مَكْنُـــــونٍ                " در كتــــــــابـــــــى مكنـــــــــــــــــــــــون! "
لا يَمَسُّــهُ اِلاَّ الْمُطَهَّـــروُنَ               " كه جز دست پــاكــان و فهـم خاصان بدان نرسد! "
 (77 ـ 79/ واقعه)
اين كتاب به منزله يك "كتاب مرجع" يا فرهنگ معارف قرآن است
كه از "تفسير الميزان" انتخـاب و تلخيـص و بر حسب موضوع،  طبقه بندى شده است.
                در يک " طبقه بندي کلي" از موضوعات قرآن كريم در تفسير الميزان قريب 77 عنوان انتخاب شد که هر يك يا چند موضوع، عنواني براى تهيه يك كتاب در نظر گرفته شد. هر كتاب در داخل خود به چندين فصل يا عنوان فرعى تقسيم گرديد. هرفصل نيز به سرفصل هايى تقسيم شد. در اين سرفصل ها، آيات و مفاهيم قرآنى از متن تفسيـر الميــزان انتخــاب و پس از تلخيص، به روال منطقى طبقه بندى و درج گرديد، به طورى كه خواننده جوان و محقق ما با مطالعه اين مطالب كوتاه وارد جهان شگفت انگيز آيات و معارف قرآن عظيم گردد.
            تعدادي از اين مجلدات هم گفتارهاي مربوط به همين موضوعات و همچنين تحقيقاتي است که علامه طباطبائي رضوان الله عليه درباره اهداف آيات و سوره هاي قرآن کريم به عمل آورده است. آخرين مجلد منتخبي خلاصه از 21 جلد قبلي است.
             در نظر گرفته شد اين مجلدات بر اساس سليقه خوانندگان در شکل ها و قطع هاي مختلف آماده شود. در قطع وزيري تعداد اين مجلدات به 22 رسيد. در قطع جيبي نيز چند بخش از هر کتاب اصلي، عنوان يک کتاب در نظر گرفته شد و در نتيجه  به 77 جلد رسيد.
            کتاب حاضر يکي از 77 جلد جيبي است که براي احتراز از تکرار، مقدمه ها و فهرست عناوين موجود در کتاب اصلي، در آن تکرار نشده است.
        ... و     همه توفيقاتي که از جانب حق تعالي براي تأليف اين کتاب به بنده خود داده شده، ثواب و توشه راهي است که روح پاک و مقدس علامه طباطبائي بزرگوار به امت اسلام در سراسر جهان پخش کرده است. روحش با فاتحه اي از صميم دل همه مان شاد باد!
            و نيز...    همسر مهربانم که در آخر اين سالها روحش به مهماني خدا رفت، سال هاي طولاني يار راه متحمل من بود... سائل فاتحه و ياسين است!
سيد مهدي ( حبيبي) امين

***** صفحه 8 *****

بخش اول: ديـن اسـلام آخرين شريعت

***** صفحه 9 *****

فصل اول: دين اسلام و مشخصات و امتيازات آن

مستند: آية1 سورة حمد             " بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ "                         

الميزان ج1ص32
الله، خدائي که قرآن معرفي مي کند!
    قرآن شريف اسم خاص خدا و رب العالمين را " الله " مي نامد. كلمة " الله " قبل از نزول قرآن نيز بر سر زبانها دائر بود و عرب جاهليت نيز آن را مي شناخت. آيات قرآني زير دلالت بر اين امر دارند:
- " و لئن سئلتهم من خلقهم؟    ليقولن الله ! "
-  " فقالوا هذا لِلّه بزعمهم، وهذا لشركائنا ! "
     لفظ جلاله " الله " اسم است براي ذات واجب الوجودي كه داراي تمامي صفات كمال است!
     خود كلمة " الله " بيش از اين كه نام خداي تعالي است بر هيچ چيز ديگر دلالت ندارد!
     كلمة " اله" به معناي پرستش يا تحيّر است.
     ظاهراً اين كلمه در اثر غلبة استعمال " اسم خاص خدا " شده است.
     دليل اينكه اين كلمة " الله " اسم خاص خداست، اين است كه: خداي تعالي به تمامي اسماء حسنايش و همة افعالي كه از اين اسماء منتــــزع و گرفته شده، توصيف مي شود، ولي با كلمة " الله " توصيف نمي شود.

***** صفحه 10 *****
مستند: آية130تا134سوره بقره   " ِاذ قالَ رَبُّهُ اَسلِم قالَ اَسلَمتُ لِرَبِّ العالَمينَ! "  

الميزان ج2ص159
معني اسلام، و چهار مرتبة آن
    كلمة اسلام و تسليم به معني آن است كه كسي و يا چيزي در برابر كس ديگر حالتي داشته باشد كه هرگز او را نافرماني نكند و او را از خود دور نسازد.  اين حالت "اسلام "، " تسليم "، يا " استسلام " است.
    اسلام انسان براي خداي تعالي، وصف رام بودن و پذيرش انسان است نسبت به هر سرنوشتي كه از ناحية خداي سبحان برايش تنظيم مي شود، چه سرنوشت تكويني، و چه سرنوشت تشريعي، از اوامر و نواهي و امثال آن !
    بدين جهت مي توان گفت، مراتب تسليم بر حسب شدت و ضعف حوادث وارده، و يا آساني و سختي پيش آمدها، مختلف مي شود.  كسي كه در برابر پيش آمدهاي ناگوارتر و تكاليف دشوارتر تسليم مي شود، اسلامش قوي تر است از اسلام كسي كه در برابر ناگواري ها و تكاليف آسان تري تسليم مي شود!
     بدين ترتيب براي اسلام مراتبي است به شرح زير:
مرتبه اول اسلام:
     مرتبة اول اسلام، پذيرفتن " ظواهر" اوامر و نواحي الهي است. كافي است با زبان " شهادتين" را بگويد، چه اينكه قلباً هم موافق باشد يا نباشد.
     قرآن مجيد در جهت شناسائي اين افراد مي فرمايد:
- " اعراب گفتند: ما ايمان آورديم!
بگو: هنوز ايمان نياورده ايد، ولكن بگوئيد: ما اسلام آورديم، چون هنوز ايمان داخل در قلب تان نشده است. "
    ايمان چنين انساني كه در اين مرحله از اسلام قرار دارد، ابتدائي ترين و يا  "اولين مرتبة ايمان " است.
    ايمان در اين مرحله عبارت است از اذعان و باور قلبي به مضمون اجمالي شهادتين، كه لازمه اش عمل به اغلب فروعات دين است.
مرتبه دوم اسلام:
     مرتبة دوم اسلام را قرآن مجيد چنين مشخص ساخته است:
- " اي كساني كه ايمان آورديد، داخل در سلم شويد ! "
     به حكم اين آيه، مرتبه اي از اسلام هست كه بعد از ايمان پيدا مي شود، و اين اسلام كه در آية فوق بدان اشاره مي كند، بعد از ايمان آوردن " الذين آمنوا!" است، يعني مرتبة دوم از اسلام است!