***** صفحه 1 *****
 تفسير موضوعي الميزان    
-----------------------------------------------------------------
ويرايش 77  کتاب جيبي از  معارف قرآن در الميزان
کتاب پنجاه و سوم: حسنات و سيئات

گنـــاه و ثـــواب
تأليف:  سيد مهدي امين
(تجديد نظر: 1394)

***** صفحه 2 *****
بسم الله الرحمن الرحيم
     بسيار مى شود كه مردم، عملى را كه مى كنند و يا مى خواهند آغاز آن كنند، عمل خود را با نام عزيزى و يا بزرگى آغاز مى كنند، تا به اين وسيله مبارك و پر اثر شود و نيز آبرويى و احترامى به خود بگيرد و يا حداقل باعث شود كه هر وقت نام آن عمل و يا يـاد آن بـه ميـان مى آيـد، به ياد آن عـزيز نيـز بيـفتنـد.
     اين معنا در كلام خداى تعالى نيز جريان يافته، خداى تعالى كلام خود را به نام خود كه عزيزترين نام است آغاز كرده، تا آن چه كه در كلامش هست نشان او را داشته باشد و مرتبط با نام او باشد و نيز ادبى باشد تا بندگان خود را به آن ادب مؤدب كند و بياموزد تا در اعمال و افعال و گفتارهايش اين ادب را رعايت و آن را با نام وى آغاز نموده، نشان وى را بدان بزند، تا عملش خدايى شده، صفات اعمال خدا را داشته باشد و مقصود اصلى از آن اعمال، خدا و رضاى او باشد و در نتيجه باطل و هالك و ناقص و ناتمام نماند، چون به نام خدايى آغاز شده كه هلاك و بطلان در او راه ندارد(1) ... و
     "  من به نام خدا آغاز مى كنم!   "
       1- الـميزان ج 1، ص 26.

***** صفحه 3 *****

فهرست مطالب:

موضـوع                                                                                     
مقدمـه مــــؤلــــف                                                                     
بخش اول :  حسنات و سيئات ( گناه و ثواب)    
فصل اول : ديدگاه قرآن درباره حسنات و ثواب ها     
            تعريف حسنه و سيئه
            ملاک در حسنه و سيئه
            مصاديقي ازحسنات دنيا و آخرت
            حسنه دنيا و خير آخرت
            نصيب طالبان حسنه دنيا و حسنه آخرت
            حسناتي كه سيئات را از بين مي برند !
            پاداش مضاعف حسنات
            محسنين و خصوصيات  اهل نجات
            تصديق کنندگان وعده حسناي الهي
                                مشمولين توفيق الهي براي انجام حسنات:
                                 بحثي در توفيق و محروميت از انجام حسنات:
                       بشارت توفيق يافتگان به انجام حسنات:
            استثناء بر انسان در خسارت
            پاداش بهتر صاحبان حسنه، و ايمني از وحشت روز قيامت
            حسنه دنيوي و اجر اخروي براي مهاجرين في سبيل الله
            اصحاب ميمنـه  
            آنچه نزد خداست از لهو و تجارت بهتر است!
            برتري حسن ثواب آخرت بر ثواب دنيا
            ثواب بهترين عمل
            فوز عظيم -رضي الله عنهم و رضوا عنه -
            حيات جديد مردان و زنان مؤمن با عمل صالح
            ملاک خاص ثواب و گناه  همسران  و صحابه رسولخدا
            عاقبت پسنديده ايمان و اجابت دعوت حق
فصل دوم :  ديدگاه قرآن درباره سيئات و گناهان    
      موضوع و انواع گناهان كبيره :        
                1 - شرك به خداى تعالى
                2 - نوميدي از رحمت خداي تعالي

***** صفحه 4 *****
                3 - ايمني از مكر خداي تعالي
                4- عاق والدين
                5 - قتل نفس
                6 - دادن نسبت زنا به زنان بى گناه
                7 - خوردن مال يتيم
                8 - فرار از جنگ
                9- رباخواري
                10- جادوگري
                11- زنا
                12- سوگند دروغ
                13- دزديدن از غنيمت
                14- عدم پرداخت زكات واجب
                15- شهادت دروغ و كتمان شهادت
                16- شرابخواري
                17- ترك عمدي نماز،   
                18 - ترك واجبات
                19- پيمان شكني
                20-  قطع رحم
            تعريف سيئات:  گناهان كبيره و صغيره
            گناهان كبيره، فواحش، و لمم
            مأخذ شناسائي و تشخيص گناهان كبيره
            حقيقت معصيت
            معرفي گناهان مربوط به افعال، گفتار و عقايد
            مصداق گناهان بزرگ و فواحش
            گناهان قابل بخشش، و گناهان مستوجب كيفر
            كفر نوميدي از رحمت خدا
            شرك خفي گريبانگير مؤمن
            احاطه خطيه به انسان
            گناه جهل به معارف دين
            گناه ظاهري و گناه باطني
            کوري اوليه و کوري و ضلالت ثانوي گنهکاران
            خسارت بارترين طايفه گنهکاران
            خسارتبارترين ها در قيامت
            حمل بار گناه ديگران در قيامت
            هر كسي بار گناه خويش مي كشد!
            هيچ كس بار گناه ديگري را بر نمي دارد!
            هيچ باربرداري بار گناه ديگري را بر نمي دارد!
            وزر و وبال گناهان چه كسي را بر مي دارند!؟
            محروميت مرتدين از مغفرت و هدايت الهي
            گناه سنت گزاران کفر
            گناه استکبار و انكار حق و آخرت

***** صفحه 5 *****
            بارسنگين گناه اعراض از قرآن
            نقش قرين هاي شيطاني انسان
            گنهکاراني که روز قيامت را فراموش مي کنند!
            گناه نابخشودني در قيامت: ترك انفاق در دنيا
            گمراهي ظالمان در قيامت
            بي ايماني به آخرت،  انحراف از صراط مستقيم
            بند و زنجيرهاي اهل دوزخ در دنيا
            گناهان مخفي چشم و دل
            مجرمين، و عناد و استكبارآنها در مقابل آيات خدا
            انكار معاد و وبال امر كفار
            زوال قوه تشخيص آدمي بوسيله گناهان
            محرومين از توفيق الهي براي انجام عمل صالح
            طغيان انسان از طريق ثروت، و كيفر شديد آن
            اخلاق منافقان
            فراموشي خدا
        ستمگريهايتان به ضرر شماست!
            تفاوت توسل به مقربين درگاه خدا با بت پرستي
            تفاوت بين شرك واقعي و شبهات فرقه اي
فصل سوم:  توبه و استغفار    66
            توبه:  استفاده از نسيم رحمت خدا
            خداي آمرزنده گناه، پذيرندة توبه
            شروع توبه از آدم پدر بشر
            موضوع شرک و توبه در تمام شرايع الهي
        قسمت اول:  حقيقت توبه،  و قوانين الهي حاکم  بر آن    
            1- انواع توبه
            2-  توبه فقط از مكان قريب براي عمل از روي جهالت
            3-  معني توبه خدا و توبه بنده
            4- وعده الهي براي قبول توبه بنده
            5- شمول توبه، و دخالت جهل و عناد در رد و قبولي آن
            6- شرط  سرعت در توبه
            7- توبه هاي وقت گذشته و غير قابل قبول
            8- براي مرگ در حال كفر توبه اي نيست!
            9-  نمونه توبه اضطراري و ايمان و اسلام منقضي شده
            10-  توبه از عمل و شرط اصلاح عمل
            11- توبه حيله گرانه ( ارتكاب گناه با نيت توبه )
            12-  اثر توبه حقيقي در بخشش گناهان بزرگ
            13- فتاب عليكم !  اثر توبه در بسط رحمت الهي

***** صفحه 6 *****
            14-  رابطه توبه و صدقه
            15- قبول کننده و استجابت کننده کيست!
            16- شرايطي براي اميد رستگاري
      قسمت دوم:  استغفار،  و قوانين الهي حاکم  بر آن    
            1- استغفار و توبه به درگاه پروردگار رحيم و ودود
            2- هر طاعتي استغفار است!
            3-  شرط استجابت استغفار:  ادامه ندادن گناه
            4-  وقت استغفار
            5- مُستَغْفِرِينَ بِالأَسحَارِ
            6-  حوزه تاثير  استغفار
            7-  نقش استغفار در رفع بلاها و حوادث عالم
            8- اثر استغفار در رفع بلاها و فراواني نعمتها
            9- نفاق استغفار ناپذير
            10-  استغفار ملائكه بر مؤمنين و توضيحي بر آن
            11-  استغفار ملائكه بر اهل زمين
      قسمت سوم:  بحثي در موضوع و فلسفه تشريع توبه     
            عنوان و موضوع توبه
            موضوع رجوع خدا به بنده
            موضوع توبه و مسئله قرب و بُعد
            توبه غير قابل قبول جرايم حق الناس
            توبه دشوار بعد از باب کردن سنت انحرافي
            گناه نکردن بهتر از توبه کردن از گناه است!
            نمونه تاريخي قبولي توبه سه مسلمان مطرود در صدر اسلام
            رفتارخدا با بنده اي که برنگردد!
            توبة نصوح
فصل چهارم :  مراتب گناه و مراتب عفو    
            اسباب مغفرت
            مقدمه اي بر مراتب عفو
            مراتب گناه
            آيا بدون گناه مؤاخذه و مغفرت معقول است ؟
            رابطه ميان عمل و جزا
فصل پنجم :  عفو و مغفرت    
            عفو و مغفرت در قرآن به چه معنا است ؟
            مفهوم غفور و رحيم بودن خداي تعالي
            مفهوم مغفرت و آمرزش الهي

***** صفحه 7 *****
            دو عامل مؤثر در مغفرت
            عوامل مؤثر در کم نکردن از اعمال
            آمرزش گناهان
            بخشش و عذاب تنها در دست خداست.
            مشمولين مغفرت و اجر كبير
            به بندگانم بگو:  من غفور و رحيمم !
            بخشش عمل سوء ناشي از جهالت
            آمرزش گناهان، و استحقاقي نبودن آن
            آمرزش برگشتگان از گناه
            مغفرت گناهان و اصلاح عمل صاحبان قول سديد
            وعده صدق الهي در قبولي اعمال و بخشش گناهان
            بخشش گناهان با پذيرش اسلام
            مغفرت و اجر کبير صاحبان خشيت از خداي ناديده
            مغفرت گناهان قبل از ورود به بهشت
            اصحاب پيامبر بودن شرط مغفرت و اجر عظيم نيست!
            محدودة آمرزش گناهان
            خوف از آخرت و اميد به رحمت پروردگار
            بحثي و اشكالي درباره بخشش گناه در دنيا
            آثار دنيوي شرك و كفر غيرقابل مغفرت
            مغفرت مستلزم خلاصي از عذاب نيست!

***** صفحه 8 *****

مقدمه مؤلف:

اِنَّــهُ لَقُـرْآنٌ كَـــريــمٌ                       " اين قـــــــــرآنـى اســت كــريـــــــــــم! "
فـى كِتــابٍ مَكْنُـــــونٍ                " در كتــــــــابـــــــى مكنـــــــــــــــــــــــون! "
لا يَمَسُّــهُ اِلاَّ الْمُطَهَّـــروُنَ               " كه جز دست پــاكــان و فهـم خاصان بدان نرسد! "
 (77 ـ 79/ واقعه)
اين كتاب به منزله يك "كتاب مرجع" يا فرهنگ معارف قرآن است
كه از "تفسير الميزان" انتخـاب و تلخيـص و بر حسب موضوع،  طبقه بندى شده است.
                در يک " طبقه بندي کلي" از موضوعات قرآن كريم در تفسير الميزان قريب 77 عنوان انتخاب شد که هر يك يا چند موضوع، عنواني براى تهيه يك كتاب در نظر گرفته شد. هر كتاب در داخل خود به چندين فصل يا عنوان فرعى تقسيم گرديد. هرفصل نيز به سرفصل هايى تقسيم شد. در اين سرفصل ها، آيات و مفاهيم قرآنى از متن تفسيـر الميــزان انتخــاب و پس از تلخيص، به روال منطقى طبقه بندى و درج گرديد، به طورى كه خواننده جوان و محقق ما با مطالعه اين مطالب كوتاه وارد جهان شگفت انگيز آيات و معارف قرآن عظيم گردد.
            تعدادي از اين مجلدات هم گفتارهاي مربوط به همين موضوعات و همچنين تحقيقاتي است که علامه طباطبائي رضوان الله عليه درباره اهداف آيات و سوره هاي قرآن کريم به عمل آورده است. آخرين مجلد منتخبي خلاصه از 21 جلد قبلي است.
             در نظر گرفته شد اين مجلدات بر اساس سليقه خوانندگان در شکل ها و قطع هاي مختلف آماده شود. در قطع وزيري تعداد اين مجلدات به 22 رسيد. در قطع جيبي نيز چند بخش از هر کتاب اصلي، عنوان يک کتاب در نظر گرفته شد و در نتيجه  به 77 جلد رسيد.
            کتاب حاضر يکي از 77 جلد جيبي است که براي احتراز از تکرار، مقدمه ها و فهرست عناوين موجود در کتاب اصلي، در آن تکرار نشده است.
        ... و     همه توفيقاتي که از جانب حق تعالي براي تأليف اين کتاب به بنده خود داده شده، ثواب و توشه راهي است که روح پاک و مقدس علامه طباطبائي بزرگوار به امت اسلام در سراسر جهان پخش کرده است. روحش با فاتحه اي از صميم دل همه مان شاد باد!
            و نيز...    همسر مهربانم که در آخر اين سالها روحش به مهماني خدا رفت، سال هاي طولاني يار راه متحمل من بود... سائل فاتحه و ياسين است!
سيد مهدي ( حبيبي) امين

***** صفحه 9 *****

بخش اول: حسنات و سيئات

گناه و ثواب

***** صفحه 10 *****

فصل اول: ديدگاه قرآن درباره حسنات و ثوابها

تعريف حسنه و سيئه
- " ...  وَ مَن يَقْترِف حَسنَةً نَّزِدْ لَهُ فِيهَا حُسناً  إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شكُورٌ،
-   ... و كسى كه حسنه اى به جاى آورد، ما حسنى بر آن حسنه اضافه مى كنيم كه خدا آمرزگار و قدردان است."
      حسنه به معناى آن عملى است كه مورد رضاى خداى سبحان باشد، و در ازايش ثواب دهد، و كلمه حسن در مورد عمل به معناى سازگار بودن آن با سعادت آدمى، و با آن هدفى است كه او در نظر دارد، همچنان كه مساءت و بدى و زشتى عمل، بر خلاف اين است.
      معناى زيادتر كردن حسن عمل اين است كه جهات نقص آن را تكميل كند، و از اين باب است زيادتر كردن ثواب عمل، همچنان كه در آيه" و لنجزينهم احسن الذى كانوا يعملون،" و آيه" ليجزينهم الله احسن ما عملوا و يزيدهم من فضله،" به هر دو جهت نظر دارد، هم تكميل نواقص، و هم زيادى ثواب .
      و معناى آيه مورد بحث اين است كه: هر كس حسنه اى به جاى آورد، ما با رفع نواقص آن و زيادى اجر حسنى بر آن حسنه مى افزاييم كه خدا آمرزگار است و بدى ها را محو مى كند، و شكور است، خوبى هاى عمل را از عاملش ظاهر و بر ملا مى سازد.
      آيه 22 سوره شوري  الميزان ج : 18  ص :  69
ملاک در حسنه و سيئه
- " مَن جَاءَ بِالحَسنَةِ فَلَهُ خَيرٌ مِّنهَا  وَ مَن جَاءَ بِالسيِّئَةِ فَلا يجْزَى الَّذِينَ عَمِلُوا السيِّئَاتِ إِلا مَا كانُوا يَعْمَلُونَ،
- هر كه نيكويى كند جزايى بهتر از آن دارد و هر كه بدى كند آنان كه بدى مى كنند جز خود آن عمل كيفرى ندارند."