مقدمه - شبانی حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) نسخه متنی

مقدمه

شبانى و دامدارى از روزگاران كهن از جمله اشتغالات و حرفه‏هاى رايج جامعه بشرى بويژه در اجتماعات بدوى و روستايى بوده است. هر خانواده به طور طبيعى تعدادى، هر چند اندك، دام (گوسفند، گاو، شتر و غيره) با مقاصد اقتصادى و معيشتى نگاهدارى مى‏كرده و معمولا نوجوانان و جوانان، آنها را به چراگاه و مراتع مى‏برده و شبانگاه به روستا برمى‏گردانده‏اند و حتى گاهى به سبب زيادى دام و فقدان نيروى انسانى كافى در درون خانواده، فرد و يا افرادى را به اجيرى و مزدورى مى‏گرفته‏اند و آنان در برابر دريافت دستمزد دامدارى و شبانى مى‏كرده و از گاو و گوسفند و شتر، مراقبت مى‏كرده‏اند.

يكى از موضوعاتى كه ناقلان اخبار و سيره‏نويسان، درباره زندگانى رسول‏اكرم‏صلى الله عليه وآله بدان پرداخته و سخنان نسبتا فراوان در آن باره گفته و احيانا در اين زمينه از حدود ادب خارج شده‏اند موضوع چوپانى و شبانى آن حضرت در دوره نوجوانى و جوانى و پيش از بعثت است. از آن احاديث چنان برمى‏آيد كه نقالان و قصه‏پردازان از اين موضوع، اصلى كلى ساخته و پرداخته‏اند كه بنابرآن، گويا، همه پيامبران و رسولان حق تعالى بايد دوره‏اى از عمر خويش را به شبانى بگذرانند تا براى تصدى امر خطير رسالت‏شايستگى يابند!

ما در اين مقال، موضوع شبانى پيامبران را در چهار عنوان بررسى مى‏كنيم: 1 - اصل شبانى و دامدارى به عنوان وسيله امرار معاش و زندگانى. 2 - اجير شدن براى ديگرى به همين هدف و مقصد. 3 - چوپانى پيامبران به طور عام و پيامبر اكرم صلوات‏الله عليه و عليهم اجمعين به طور خاص براى تمرين و يادگيرى مسؤوليت پيامبرى و تحصيل برخى كمالات روحى و نفسانى. 4 - شبانى پيامبر اكرم براى مكيان و اجير شدن او براى قريش به قصد تامين معاش و گذران زندگى.

اول: شبانى و دامدارى

ترديدى نيست كه انسان از بدو پيدايى خود در روى زمين براى آن كه زنده بماند به غذا و طعام نياز داشته و براى سير كردن شكم خود و تامين معيشت نيازمند كار و كوشش بوده است و طبيعى‏ترين كار در آن زمينه، كشاورزى و دامدارى و امثال آن بوده است وانگهى پيامبران خدا، بعد بشرى داشته و از اين نظر مانند ديگر آحاد انسان براى زنده ماندن، كار و تلاش مى‏كردند و احيانا از طريق كشاورزى و گوسفنددارى و شبانى، زندگى مى‏گذرانده‏اند. ابراهيم خليل الرحمان على نبينا و آله عليه‏السلام با ساره دختر خاله‏اش ازدواج كرد. او كه زنى ثروتمند و صاحب گوسفندان فراوان بود، همه آنها را در اختيار ابراهيم عليه السلام قرار داد و او با سر و سامان دادن به آنها و حسن نگهدارى، مال و منال فراوان به دست آورد و در شهر كوثا وضع هيچ كس بهتر از او نبود. (1)

درباره شبانى پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله نيز روايات متعددى نقل شده است. جابربن عبدالله گويد: در مرالظهران نزد رسول‏الله‏صلى الله عليه وآله بوديم در حالى كه گوسفند و قوچ مى‏چرانيد. پيامبر فرمود: بر شما باد گوسفند سياه كه پاكيزه‏تر است. پرسيدند: آيا شما گوسفند شبانى كرده‏ايد؟ فرمود: آرى، و هل نبى الا رعاها: آيا پيامبرى بوده كه گوسفندچرانى نكند؟! (2)

از عمار رضى‏الله عنه نقل شده كه گفت: روزى گوسفندان خانواده‏ام را به چرا برده بودم و محمدصلى الله عليه وآله هم شبانى مى‏كرد به آن جناب گفتم: آيا مايل هستيد تا به فخ برويم كه آن جا مرتع و سبزه‏زارى درخشنده و نيكو است؟ پيامبر فرمود: آرى برويم. فرداى آن روز به آن جا رفتم. محمدصلى الله عليه وآله پيش از من به آن جا رسيده بود اما گوسفندانش را از آن مرتع و علفزار دور نگاه داشته و نمى‏گذاشت وارد چراگاه شوند تا مرا ديد فرمود چون با تو قرار گذاشته بودم خوش نداشتم پيش از آمدن تو گوسفندان را بچرانم. (3)

طبرسى در تفسير آيه «و منهم من يلمزك فى الصدقات...» (توبه /58): «و برخى از آنان در خصوص صدقه‏ها و زكات، بر تو طعنه مى‏زنند و خرده مى‏گيرند» مى‏نويسد: رسول خدا غنايم جنگ حنين را قسمت مى‏كرد. مردى پيش آمد و گفت: مگر فرمان خدا آن نيست كه صدقات را به فقرا و بينوايان بدهيد؟ پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: آرى، چنين است. آن مرد گفت: پس چرا همه آنها را به شبان‏ها و گوسفندچرانان مى‏دهيد؟ پيامبر اكرم فرمود: «ان نبى‏الله موسى كان راعى غنم‏»: «پيامبر خدا موسى، گوسفندچران بود». وقتى آن مرد برگشت كه برود رسول‏الله فرمودند: از اين مرد برحذر باشيد. (4)

جابر از ابوجعفر باقرعليه السلام حكايت كرد كه رسول‏اكرم فرمود: پيش از بعثت‏به گوسفندان و شترانى كه به چراگاه برده بودم مى‏نگريستم - و هيچ پيامبرى نيست مگر آن كه شبانى كرده است - مى‏ديدم آن زبان‏بسته‏ها كه آرام و در جاى امن قرار داشتند و چيزى به ظاهر موجب رميدن آنها نبود ناگهان بدون سبب و علت معلوم، آن گوسفندان و شتران از جا مى‏پريدند و رم مى‏كردند و من هماره درشگفت‏بودم و با خود