دکتر علي‌اكبر احمد پور استاديار الهيات دانشگاه سيستان و بلوچستان
واژگان کليدي:
غيبت، اعجاز، سنت الهي، فلسفه غيبت
چکيده
بدون ترديد نهاد امامت، با هدف حفظ و احياي ارزشهاي الهي و بشري، پاسداشت حدود و ثغور شريعت، تبيين مکتب و هدايت انسان در جهت شناخت و پيمودن مدارج عالي تکامل شکل گرفته است، اما ايفاي اين نقش و انجام همه وظايف امامت در گرو حضور امامان در جامعه و آزادي عمل آنان است در غير اين صورت، تحقق اين اهداف در معرض ترديد و مخاطره قرار مي‌گيرد. از سوي ديگر در تاريخ امامت اسلامي پديده‌اي رخ داد كه ضمن ايجاد تحير و سرگرداني در جامعه اسلامي به ويژه شيعي، پرسشها و تهديدهاي فراواني را فرا روي آنان گزارد و آن غيبت حضرت مهدي (عج) از انظار مردم و شروع زندگاني پنهاني آن حضرت يکي از اين پرسشها كه از ديرباز براي باورمندان به امامت مطرح بوده، فلسفه غيبت و راز پنهان زيستن امام است. آنچه اين مقاله عهده‌دار آن است، بررسي فلسفه غيبت، با استفاده از اسناد ديني و ميراث برجاي مانده از پيامبر و امامان است، و ضمن توجه به ابعاد و زواياي گوناگون غيبت و پيشينه آن در اديان توحيدي به علل و عواملي چون: آزمودن مردم، ايجاد آمادگي‌هاي لازم در آنان، نفي مرام‌ها و مسلك‌هاي انحرافي كه پيش از غيبت بروز و ظهور مي‌يابد و ... اشاره رفته است.
مقدمه
يکي از مسايل اساسي در مورد حضرت مهدي (عج) كه از ديرباز اذهان مردم و پژوهندگان را به خود جلب کرده، بررسي و تأمل در فلسفه غيبت آن حضرت است. از آنجا كه فلسفه حضور امام در جامعه، راهنمايي مردم، مبارزه با كجرويها و بدعتها، رسانيدن انسان به قله تکامل، ايجاد جامعه‌اي عاري از فساد و تباهي است، ناگزير اين سؤال براي مردم مطرح مي‌شود كه غيبت امام از جامعه و زندگي پنهاني و ناشناخته وي، و عدم امکان ارتباط و تماس مردم با آن حضرت، چه توجيه عقلي و خرد پسند ممکن است داشته باشد؟ و چرا با وجود آثار سودمندي كه حضور او در اجتماع دارد، پنهان از انظار، به زندگي خويش ادامه مي‌دهد و حتي براي ظهورش، زماني را نيز نمي‌توان مشخص نمود؟ شايد به دليل همين ترديدها و ابهام‌ها بود كه در روايات و احاديث، حتي رواياتي كه سال‌ها پيش از تولد حضرت مهدي (عج) صادر گشته است، آنجا كه معترض پديده غيبت در زندگي امام زمان (عج) شده‌اند، به فلسفه غيبت نيز تا اندازه‌اي توجه نموده و پيشاپيش پاسخ پرسش‌هاي احتمالي را جهت باور اذهان عمومي داده‌اند. به علاوه، دانشمندان و محققان برجسته اسلامي، به انگيزه رفع ترديد و ابهام از غيبت حضرت مهدي (عج) و بررسي و تحليل آن از زواياي گوناگون و پاسخ به شبهات موجود، به خلق آثار ماندگار و پر ارجي پرداخته‌اند كه امروز پس از گذشت قرن‌ها از پيدايش آن، همچنان اتقان و استحکام خود را حفظ نموده است.[1] چنانچه شيخ صدوق و محمد بن ابراهيم نعماني به اين امر تصريح نموده و انبوه شبهات و ابهامات عصر خويش را در پديد آوردن آثاري از خود پيرامون غيبت مؤثر دانسته‌اند.[2] در اين نوشتار سعي گشته است به يکي از مهمترين پرسشها در مورد امام زمان (عج) كه همان انگيزه غيبت آن حضرت است، در حد توان پاسخ داده شود.
لطفا منتظر باشید ...
