2- ميرزا محمدرضا همداني
«در فقه و اصول و حديث و تفسير و حكمت و كلام و عرفان يد طولي دارد و اين اوقات غالبا متوقف تهران مي باشد و مردم به مجلس موعظت و تذكير وي ميلي عجيب دارند. مشاراليه از بيت حكمت و عرفان است. پدرش حاج ميرزا علي نقي از اجلّه علما و حكما بود وجد امجدش حاج ملارضا صاحب «مفتاح النبوة» در اثبات نبوت خاصه و «النظيم في تفسير القرآن العظيم» كه هر دو مطبوع افتاده از فحول اساتيد فن معقول است و شهرت حاج ملارضا از بابت رد هنري مارتن (H.Marti) تا به ممالك اروپا نيز رفته.»32حاج ملا محمدرضا در وعظ و خطابه كم نظير است بطوريكه اعتماد السلطنة گويد:«ملا محمدرضا همداني آنجا روضه مي خواند. در حقيقت موعظه مي كند. من نزديك نديده بودم الحق در اين فن مثل ندارد. من دو واعظ ديدم يكي اين و يكي در كليساي مادلن پاريس.»33در درك عظمت حكمي و عرفاني حاج محمدرضا همداني همين بس است كه برخي از شاگردان عارف الهي حاج محمد جعفر كبودر آهنگي34 (اعلي الله مقامه) پس ازدرك محضراستاد، به خدمت حاج محمدرضا رسيده اند.«منوّر، اسمش ميرزاالله ويردي از مريدان قطب العارفين حاج محمد جعفر كبودر آهنگي همداني بود و مدتها در خدمت حاج محمدرضاي همداني با رضا قليخان هدايت معاصر و يكديگر را ملاقات كرده بودند. اين رباعي از اوست:
منزلگه اسرار نهان كينه ماست
ما گرچه خواهيم زما در مگذر
كان گنج خفي درون گنجينه ماست»35
مهر ازلي در دل بي كينه ماست
كان گنج خفي درون گنجينه ماست»35
كان گنج خفي درون گنجينه ماست»35
وقت آن رند لاابالي خوش
نيست هرگز برهنه پايان را
غمي از شحنه بيمي از عسسي
كه بجز دوست نيستش هوسي
غمي از شحنه بيمي از عسسي
غمي از شحنه بيمي از عسسي
رباعي:
يارب بكمند عشق باشم كن
يكباره ز انديشه عقلم برهان
و ز باده صاف عشق سرمستم كن
از دامن غير خود تهي دستم كن
و ز باده صاف عشق سرمستم كن
و ز باده صاف عشق سرمستم كن