حج گزاري در تاجيكستان - حج گزاری در تاجیکستان نسخه متنی

حج گزاري در تاجيكستان

رهبر نهضت اسلامي تاجيكستان از مراسم حج در دوران حاكميت كمونيستها ميگويد:

آسمان از حاكميت كمونيسم بر 70 ميليون مسلمان لرزيد و غريد و اشك ريخت و مسلمانان در هفتاد سال عمر ملحدانه كمونيست ها، اشك بر گونه رها نكردند و چشم ها خون ساختند. آسمان لرزيد اما منارهها و گنبدهاي مساجد سمرقند، بخارا، دوشنبه، تاشكند، عشقآباد، باكو و... خم به ابرو نياوردند تا آنگاه كه چهره كمونيسم شكافت، ديوارهاي آهنين حصار ذوب شد و برگستره زمين، تاريخ، گذشته را بر دل خاك حك كرد تا مناديان اسلام ناب محمدي، در اين سوبه نجواي حزنانگيز و هم غرور آفرين مسلمانان از بند رسته گوش دل بسپارند. در اين راستا رهبر نهضت اسلامي تاجيكستان در يك گفت و گوي صميمانه به نقش خاطرات خود براي ما پرداخت.

استاد سيد عبدالله نوري درباره نحوه و ميزان مشاركت تاجيك ها در مراسم حج در سال هاي حاكميت رژيم كمونيستي شوروي ميگويد. او ابتدا زمينهاي از همان آغاز مذهب ستيزي كمونيست ها فراهم ميكند:

كمونيست ها از همان روزهاي اول به قدرت رسيدن، مبارزه بياماني را عليه علما و دانشمندان اسلامي آغاز كردند. در شروع تجاوز ارتش سرخ به تاجيكستان، علما و روحانيون بسياري به قتل رسيدند و يا به سيبري تبعيد شدند. هر نشاني و اثري از مسلماني تاجيك ها، مشمول مجازات بود. مسلمانان ديگر نميتوانستند دينداري خود را ابراز كنند. كمونيست ها براي پيدا كردن مسلمانان از ترفندهاي كثيفي استفاده ميكردند؟ مثلاً جشن ها و ميهماني هايي به راه ميانداختند كه در آنها اشخاص مشكوك به دينداري دعوت شده بودند لذا آنها را به نوشيدن شراب دعوت ميكردند كه اگر تمكين نميكردند در ترفندشان موفق شده بودند و فرد مسلمان بيدرنگ بازداشت و به نقاط نامعلومي تبعيد ميشد. در چنين اوضاعي بجا آوردن مناسك حج بسيار مشكل بود بطوريكه از هفتاد ميليون نفر مسلمان شوروي تنها تعداد انگشت شمار هفده تا بيست نفر به زيارت خانه خدا اعزام ميشدند. همين تعداد اندك هم همان كساني بودند كه به عنوان ناظر در مساجد به استخدام «كا.گ.ب» درآمده بودند در واقع ميشود گفت كه در ايام حج و در دوران حكومت شوروي كسي به عنوان حاجي واقعي نبود چرا كه رژيم، فرد مورد نظر خود را نمييافت.

سيد عبدالله نوري به اينجا كه ميرسد، نشان ميدهد گنجينهاي از خاطراتي از آن دوران دارد واين براي كسانيكه ميخواهند هزارتوي رژيمبسته كمونيستي رابشناسند شنيدنياست:

يادم هست پدر مرحومم در آن ايام، در خواب ديده بود كه به زيارت خانه خدا مشرف شده است، همين خواب به او شوق فوقالعادهاي بخشيد و به اين خاطر سال ها كوشيد و حتي پول زيادي صرف كرد، اما نتوانست اجازه سفر بگيرد. پس از چندي بر اثر اصرار و اشتياق فراوان «كا.گ.ب» روزي پدرم را فراخواند و تهديدش كرد تا از اين قصدش دست بردارد. بالاخره با همين آرزوي محقق نشده دار فاني را وداع گفت.

نوري با آه سردي ادامه ميدهد: تشرف به خانه خدا، آرزوي هر فرد مسلمان است ولي فشار كا.گ.ب بر مسلمانان، به حدي بود كه كسي نميتوانست اميدوار باشد كه به زيارت خانه خدا برود. از او ميپرسم: ميشود براي ميل و اشتياق تاجيك ها به سفر حج با توجه حاكميت خوفناك كمونيست ها حدّي تصور كرد؟ و او ميگويد: مردم مسلمان تاجيكستان در سال هاي سياه سلطه كمونيست ها و با وجود مشكلات و مرارت ها با چنگ و دندان عقيده خود را حفظ ميكردند. همانطور كه گفتم مردم در آن سال ها آرزوي زيارت خانه خدا و اداي فريضه الهي حج را داشتند.

استاد نوري به اينجا كه ميرسد مكثي ميكند، دست بر محاسن نگاهي به پايين، من هم خود را جمع و جور ميكنم و فكر ميكنم چيزي شنيدني را بايد بشنوم: بخاطر ميل و شوق زياد تاجيك ها به زيارت خانه خدا، گاهي پيش ميآمد كه برخي از روحانيان براي رسيدن به هدف مقدس سفر حج خود را دولتي كنند و در مساجدي كه از طرف دولت تعيين شده بود كار كنند در واقع ننگ انگشتنما شدن در ميان مردم را بخاطر اين فريضه مملو از عشق و رحمت پروردگار به جان و دل ميخريدند. ياد دارم يكي از استادهاي من خود را به (اداره دولتي) نظارت ديني معرفي كرد تا (شايد) بتواند (از اين طريق) به زيارت خانه خدا نائل گردد. اما كا.گ.ب مانع شد و درخواست او را نپذيرفت. به اين ترتيب از يك طرف او ميان مردم به عنوان كسي كه به دولت رو آورده معرفي ميشد و همه او را به ديده مشكوك مينگريستند و عامل كا.گ.ب ميخواندند واز خود ميراندند و از طرف ديگر از سفر حج مانده و اجازه سفر نگرفته بود. اگر بخواهم در مورد ميزان اشتياق مردم تاجيكستان سخن بگويم همين بس كه اگر كسي از سفر حج باز ميگشت، مورد احترام فراوان مردم بود; به طوري كه به مسافت صد كيلومتر به پيشواز او ميشتافتند و حتي لباس احرام او را تكه تكه كرده و به عنوان تبرك نزد خود نگاه ميداشتند.

در اين قسمت سخن استاد، بيدرنگ ذهن، گذري ثانيهاي اما به مسافت 70 سال حاكميت كمونيسم ميكند كه چه چيزي اين دل هاي عاشق را در برابر مشت آهنين، پايدار و مؤمن به اسلام نگهداشت.

سيد عبدالله نوري حال گريزي ميزند به دوره كنوني تاجيكستان و اينكه شمار زيادي از تاجيك ها هر ساله به زيارت خانه خدا نائل ميشوند كه گذشته از علل سياسي آن، همين افزايش تعداد زايرين خانه خدا در تاجيكستان و آزادي در سفر حج به بركت جهاد و مبارزه مجاهدين كه براي برپايي و احياء اصول و ارزش هاي اسلامي از جمله حج تلاش ميكنند، بوده است.

س ـ حج چه نقشي در اتحاد اسلامي ملت هاي مسلمان دارد؟
ج ـ مراسم حج در اتحاد مسلمين و وحدت و يكپارچگي آنان نقش مهمي را ايفا ميكند. مسلمانان از تبارها، نژادها، مليت ها و زبان هاي گوناگون و اعم از فقير و غني در كنار هم و در پيشگاه خداوند تجمع ميكنند. و اين صحنهاي مشابه روز قيامت است. حج همچون يك انجمن بزرگ است كه هر سال حدود دو ميليون نفر به نمايندگي از يك ميليارد نفر مسلمان گردهم ميآيند و عهد و پيمان اخوت اسلامي خود را تجديد ميكنند. تجمع آنها يك امر بزرگ سياسي نيز به شمار ميآيد كه كفر جهاني را به لرزه مياندازد. امروزه در بيشتر كشورهاي اسلامي منافع سياسي بر منافع اسلامي مقدم شمرده شده و عبادات مسلمانان نيز به نفع منافع سياسي دولت ها، معنا و مفهوم واقعي خود را از دست داده است. سياستمداران اكنون بخاطر حفظ قدرت و اهداف سياسي خود، مردم را از مسير اسلامي منحرف ميكنند.

س ـ با توجه به مشكلات گريبانگير مردم مسلمان تاجيك، مراسم حج چگونه ميتواند در حل اين مشكلات كمك كند؟
ج ـ در تاجيكستان همچون ديگر كشورهاي اسلامي مشاركت در مراسم حج نقش مؤثري در اتحاد مسلمين و بر طرف كردن مشكلات آنان دارد. در كشور ما هيچ اختلافي ميان اقشار مختلف مردم وجود ندارد، مگر جايي كه دست كمونيست ها براي تفرقهاندازي بين مردم، دخالت كند. در مراسم حج سال هاي گذشته فرصت هايي وجود داشت تا مسلمانان داخل تاجيكستان با مهاجرين اين كشور ارتباط برقرار كنند كه اين امر در نزديكي آنها و رفع مشكلات تاجيك ها مؤثر است.

س ـ نقش حج در تعميق بخشيدن به باورهاي اسلامي تاجيك ها با وجود اقدامات چندين دهه نظام كمونيستي در جهت كم رنگ ساختن فرهنگ اسلامي چه بوده است؟
ج ـ نظام كمونيستي در دوره حاكميتش، مبارزه سياسي خود را عليه اسلام و فرهنگ اسلامي متمركز كرده بود. تبليغات آنها بر اين مبنا استوار بود كه اسلام پديدهاي تاريخي مربوط به دورههاي گذشته است و نميتواند در عصر كنوني حاكميت داشته باشد و ديگر چرخ تاريخ به عقب باز نميگردد. در همين راستا بود كه اتباع تاجيك همچون ديگر جمهوري هاي شوروي، اجازه خروج از اتحاد جماهير شوروي را نداشتند و حتي مجاز به گوش دادن به برنامههاي راديوهاي خارجي نبودند. در اين ميان كمونيست ها مرتب چنين تبليغ ميكردند كه مسلمانان بسيار كم و ضعيف هستند. علي رغم تمامي اين تبليغات اساساً شركت در مراسم حج به مسلمانان اطمينان قلبي ميبخشد تا ديگر احساس تنهايي و غربت در دنيا نكنند. در واقع با حضور انبوه ميليوني زايرين خانه خدا در مناسك حج، مسلمانان روحيه مضاعفي ميگيرند، ضمن آن كه راه مبارزه و آزادي را هم ميآموزند. همچنين با فرهنگ اصيل اسلامي بيشتر آشنا ميشوند و از ترفندهاي استعمارگران عليه فرهنگشان آگاه ميگردند.

س ـ براي آشنايي بيشترِ مردم تاجيكستان با مراسم حج و فلسفه اين فريضه بزرگ الهي، علما و انديشمندان تاجيك تاكنون چه اقداماتي انجام دادهاند و براي آينده چه تدابيري انديشيدهاند؟
ج ـ بعد از فروپاشي شوروي، تعداد زايرين خانه خدا افزايش يافت. از طرفي براي زايريني كه از خانه خدا باز ميگشتند آيينهاي باشكوه استقبال و سخنراني برگزار ميشد كه در آنها، از سفر حج برگشتهها، براي مسلمانان سخنراني ميكردند و مشاهدات و شنيدههاي خود را بازگو ميكردند. همين امر موجب اشتياق مستمعين ميشد و در واقع همين مراسم از جمله راه هاي آشنايي تاجيك ها با حج و مراسم حج به شمار ميآيد.

در پايان گفت و گو خواستم براي تمامي مسلمانان جهان از جمله ملت مسلمان تاجيكستان آرزويي از خداوند طلب كنم. ناگهان به ياد اين سخن امام راحل ـ ره ـ افتادم كه حج واقعي را وجه افتراق اسلام ناب محمدي و آمريكايي ميدانست و براي تاجيك ها كه از شناخت فرهنگ اسلامي طي دورهاي طولاني محروم مانده بودند آرزوي آشنايي واقعي با حج محمدي(ص) كردم. من اين آرزو را اين گونه بيان داشتم كه خداوند به همه ما توفيق آشنايي با حج ابراهيمي و عمل به آن را ارزاني دارد.